พฤติกรรมเสี่ยงของคนเมืองและการยอมรับผู้ป่วยโรคเอดส์ในสังคมไทย กรณีศึกษาเปรียบเทียบแนวโน้มปี 2548 กับปี 2553 ในกลุ่ม ตัวอย่างประชาชนทั่วไปพื้นที่กรุงเทพมหานคร และปริมณฑล
เนื่องในวันที่ 1 ธันวาคมนี้ เป็นวันเอดส์โลกของทุกปี ดร.นพดล กรรณิกา ผู้อำนวยการศูนย์เครือข่ายวิชาการเพื่อสังเกตการณ์และวิจัย ความสุขชุมชน หรือศูนย์วิจัยความสุขชุมชน มหาวิทยาลัยอัสสัมชัญ และนักศึกษาด้านการพัฒนาระหว่างประเทศ ประจำสถาบันคอร์เนลล์เพื่อภารกิจของ รัฐ (Cornell Institute for Public Affairs) มหาวิทยาลัยคอร์เนลล์ (Cornell University) เปิดเผยผลวิจัยเชิงสำรวจ เรื่อง พฤติกรรมเสี่ยงของคนเมืองและการยอมรับผู้ป่วยโรคเอดส์ในสังคมไทย กรณีศึกษาเปรียบเทียบแนวโน้มปี 2548 กับปี 2553 ในกลุ่มตัวอย่างประชาชน ทั่วไปพื้นที่กรุงเทพมหานครและปริมณฑล จำนวนทั้งสิ้น 1,269 ตัวอย่าง โดยดำเนินการสำรวจในระหว่างวันที่ 20—27 พฤศจิกายน 2553 ที่ผ่านมา พบว่า
ส่วนใหญ่ของคนที่ถูกศึกษาหรือร้อยละ 70.4 เคยมีเพศสัมพันธ์แล้ว เมื่อเปรียบเทียบความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับพฤติกรรมต่างๆ ที่คิดว่า จะทำให้ติดเชื้อเอดส์ได้ ที่เคยสำรวจปี 2548 กับ ปี 2553 พบว่า คนที่เข้าใจว่า การรับเลือดจากผู้ป่วยเอดส์จะทำให้ติดเชื้อเอดส์เพิ่มขึ้นจากร้อย ละ 88.6 มาอยู่ที่ร้อยละ 98.3 สัดส่วนของคนที่เข้าใจว่าการใช้เข็มฉีดยาร่วมกับผู้ป่วยเอดส์จะทำให้ติดเชื้อเพิ่มขึ้นจาก 51.1 ในปี 2548 มาอยู่ที่ ร้อยละ 97.5 อย่างไรก็ตาม สัดส่วนของคนที่เข้าใจว่า ถ้าว่ายน้ำในสระเดียวกับผู้ป่วยเอดส์จะทำให้ติดเชื้อเพิ่มขึ้นจากร้อยละ 6.6 ในปี 2548 มา อยู่ที่ร้อยละ 27.2 ในปี 2553 นอกจากนี้ สัดส่วนของคนที่คิดว่าการถูกเนื้อต้องตัวกับผู้ป่วยเอดส์จะทำให้ติดเชื้อเอดส์ไปด้วยเพิ่มจากร้อยละ 1.8 มา อยู่ที่ร้อยละ 10.2
ที่น่าพิจารณาคือ กลุ่มคนที่ผู้ถูกศึกษามีเพศสัมพันธ์ด้วยที่เป็นสามีภรรยาลดลงเล็กน้อยจากร้อยละ 71.5 มาอยู่ที่ร้อยละ 68.5 ในขณะที่กลุ่ม คนที่มีเพศสัมพันธ์แบบแฟนหรือคู่รักเพิ่มขึ้นเล็กน้อยจากร้อยละ 30.8 มาอยู่ที่ร้อยละ 34.1 ที่น่าจับตามองคือ การมีเพศสัมพันธ์กับผู้ขายบริการทางเพศ ลดลงจาก 3.6 มาอยู่ที่ร้อยละ 2.1 และ การมีเพศสัมพันธ์กับเพื่อนร่วมงานกับเจ้านาย ลูกน้อง คนที่รู้จักกันทางอินเทอร์เน็ตเพิ่มขึ้นเกือบเท่าตัวคือ จากร้อยละ 2.2 มาอยู่ที่ร้อยละ 4.0 ตามลำดับ
และเมื่อวิเคราะห์พฤติกรรมเสี่ยงติดเชื้อเอดส์ พบว่า มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นจากการสำรวจปี 2548 ร้อยละ 62.8 มาอยู่ที่ ร้อยละ 83.2 ในการสำรวจปี 2553 ครั้งล่าสุด และผลสำรวจยังพบด้วยว่า สัดส่วนของคนที่ระบุมีคนใกล้ชิดติดเชื้อเอดส์เพิ่มสูงขึ้นจากร้อยละ 11.4 ในปี 2548 มาอยู่ที่ร้อยละ 16.1 ในปี 2553 โดยในกลุ่มที่มีคนใกล้ชิดติดเชื้อเอดส์ร้อยละ 43.8 ระบุเป็นเพื่อนหรือคนรู้จัก ร้อยละ 29.6 ระบุเป็นเพื่อน บ้าน ร้อยละ 22.2 ระบุญาติพี่น้องที่พักอาศัยต่างบ้านกัน รองๆ ลงไปคือ เพื่อนร่วมงาน ญาติในบ้านเดียวกัน และอื่นๆ คือ สามี ภรรยา แฟน และคน รัก เป็นต้น
ที่น่าพิจารณาคือ แนวโน้มการยอมรับผู้ป่วยโรคเอดส์ในสังคมไทยยังไม่เปลี่ยนแปลงอย่างมีนัยสำคัญ และผลวิจัยค้นพบว่า ถ้าผู้ป่วยโรค เอดส์มีระยะใกล้ชิดกับคนตอบแบบสอบถามมากเพียงไร สัดส่วนของคนที่ยอมรับผู้ป่วยเอดส์ก็จะลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ เช่น การยอมรับผู้ป่วยโรค เอดส์ที่ยืนรอรถเมล์ป้ายเดียวกัน รับได้ร้อยละ 87.4 ในปี 2548 และร้อยละ 86.7 ในการสำรวจครั้งล่าสุด การดูหนังในโรงภาพยนตร์เดียว กัน รับได้ร้อยละ 83.9 ในปี 2548 และร้อยละ 81.6 ในปี 2553 และมีบ้านอยู่ติดกับบ้านของผู้ป่วยโรคเอดส์ รับได้ร้อยละ 76.9 ในปี 2548 และ ร้อยละ 71.7 ในปี 2553 แต่เมื่อถามถึงการโอบกอดผู้ป่วยโรคเอดส์ พบว่า รับได้ร้อยละ 24.6 ในปี 2548 และร้อยละ 41.1 ในปี 2553 และ ถ้าดื่มน้ำแก้วเดียวกันกับผู้ป่วยโรคเอดส์ พบว่า รับได้ร้อยละ 17.7 ปี 2548 และร้อยละ 13.7 ในปี 2553 ตามลำดับ
ยิ่งไปกว่านั้น เห็นได้ชัดเจนว่า ส่วนใหญ่ของผู้ถูกศึกษาหรือร้อยละ 67.4 ในปี 2548 และร้อยละ 56.7 ในปี 2553 ยังคงรู้สึกว่า โรค เอดส์เป็นเรื่องน่ากลัว และถ้าคนที่ตนเองรักติดเชื้อโรคเอดส์ พบว่า สัดส่วนของคนที่ยอมรับได้ลดลงจากร้อยละ 66.7 ในปี 2548 มาอยู่ที่ร้อยละ 40.4 ในปี 2553 และสัดส่วนของคนที่ยอมรับไม่ได้เพิ่มขึ้นจากร้อยละ 12.9 ในปี 2548 มาอยู่ที่ร้อยละ 30.0 ในปี 2553 สำหรับแนวทางป้องกันใน มุมมองของผู้ตอบแบบสอบถาม พบว่า ส่วนใหญ่หรือร้อยละ 67.7 ระบุป้องกันทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์ สวมถุงยางอนามัย รองๆ ลงไปคือ ไม่เปลี่ยนคู่ นอน ไม่มีคู่นอนหลายคน เปลี่ยนเข็มฉีดยาทุกครั้งเมื่อมีการใช้งานแล้ว และควรรณรงค์ให้ข้อมูลประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนทราบอย่างทั่วถึง
ผอ.ศูนย์วิจัยความสุขชุมชน กล่าวว่า ผลสำรวจครั้งนี้ชี้ให้เห็นว่า เมื่อเวลาผ่านไป 4-5 ปี พฤติกรรมเสี่ยงของประชาชนในการติดเชื้อ HIV และเป็นโรคเอดส์เพิ่มสูงขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ในขณะที่การยอมรับและไม่ยอมรับผู้ป่วยโรคเอดส์ยังไม่เปลี่ยนแปลงไปจากการสำรวจเมื่อห้า ปีก่อน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ถ้าต้องใกล้ชิดกับผู้ป่วยโรคเอดส์มากเท่าไหร่ สัดส่วนของคนที่ยอมรับผู้ป่วยโรคเอดส์มีน้อยลงอย่างเห็นได้ชัดเจน และจาก ผลสำรวจ มีข้อเสนอแนะให้เฝ้าระวังสถานการณ์โรคเอดส์ในสถานที่ทำงานเพราะผลสำรวจพบมีแนวโน้มการมีเพศสัมพันธ์ของ “คนทำงาน” และ ใน เครือข่ายสังคมทางอินเทอร์เน็ตต่างๆ เพราะมีอัตราการเพิ่มขึ้นของคนที่มีเพศสัมพันธ์กันเกือบเท่าตัว ทางออกคือ การเร่งรณรงค์ให้กับประชาชนใน สถานที่ทำงานทั้งหน่วยงานรัฐและเอกชน และคำเตือนรณรงค์ป้องกันและให้มีการยอมรับผู้ป่วยโรคเอดส์ ไม่กีดกัน ไม่แสดงความรังเกียจผู้ป่วยทั้งในที่ ทำงาน สถานประกอบการต่างๆ ในชุมชนหนาแน่น และในโลกออนไลน์
จากการพิจารณาลักษณะทั่วไปของตัวอย่างพบว่า ตัวอย่าง ร้อยละ 47.3 เป็นชาย
ร้อยละ 52.7 เป็นหญิง
ตัวอย่าง ร้อยละ 15.9 อายุน้อยกว่า 20 ปี
ร้อยละ 25.5 อายุระหว่าง 20 — 29 ปี
ร้อยละ 19.2 อายุระหว่าง 40 — 49 ปี
และร้อยละ 14.8 อายุ 50 ปีขึ้นไป
ตัวอย่าง ร้อยละ 75.5 สำเร็จการศึกษาต่ำกว่าปริญญาตรี
ร้อยละ 22.6 สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรี
และร้อยละ 1.9 สำเร็จการศึกษาสูงกว่าปริญญาตรี
ตัวอย่าง ร้อยละ 38.1 ค้าขายอิสระ/ ธุรกิจส่วนตัว
ร้อยละ 24.3 เกษตรกร/รับจ้างใช้แรงงาน
ร้อยละ 12.9 พนักงานเอกชน
ร้อยละ 5.6 ข้าราชการ พนักงานรัฐวิสาหกิจ
ร้อยละ 14.8 นักเรียนนักศึกษา
ร้อยละ 2.5 แม่บ้าน เกษียณอายุ
และร้อยละ 1.8 ว่างงาน/ไม่ประกอบอาชีพ
ลำดับที่ ประสบการณ์ในการมีเพศสัมพันธ์ ค่าร้อยละ
1 เคย 70.4
2 ไม่เคย 29.6
รวมทั้งสิ้น 100.0
ตารางที่ 2 แสดงค่าร้อยละของตัวอย่างที่ระบุพฤติกรรมต่างๆ ที่คิดว่าสามารถทำให้ติดเชื้อเอดส์ได้ (ตอบได้มากกว่า 1 ข้อ)
ลำดับที่ พฤติกรรม พ.ศ.2548 ค่าร้อยละ พ.ศ.2553 ค่าร้อยละ
1 การมีเพศสัมพันธ์กับผู้ป่วยโรคเอดส์โดยไม่ใช้ถุงยางอนามัย 95.0 98.7
2 การรับเลือดจากผู้ป่วยโรคเอดส์ 88.6 98.3
3 ทารกที่ดื่มนมมารดาที่มีเชื้อเอดส์ 80.0 89.6
4 การใช้เข็มฉีดยาร่วมกับผู้ป่วยโรคเอดส์ 51.1 97.5
5 การรับประทานอาหารร่วมกับผู้ป่วยโรคเอดส์ 6.9 26.2
6 การว่ายน้ำในสระเดียวกับผู้ป่วยโรคเอดส์ 6.6 27.2
7 การนอนพักอยู่ในห้องเดียวกันกับผู้ป่วยโรคเอดส์ 3.6 9.8
8 การถูกเนื้อต้องตัวกับผู้ป่วยโรคเอดส์ 1.8 10.2
ตารางที่ 3 แสดงค่าร้อยละของตัวอย่างที่ระบุ บุคคลที่มีเพศสัมพันธ์ด้วยเป็นประจำ (เฉพาะผู้ที่เคยมีเพศสัมพันธ์ และตอบได้มากกว่า 1 ข้อ)
ลำดับที่ บุคคลที่มีเพศสัมพันธ์เป็นประจำ ปีที่ทำการสำรวจพ.ศ.2548 พ.ศ.2553
1 สามี/ภรรยา 71.5 68.5 2 แฟน/คู่รัก 30.8 34.1 3 เพื่อน 3.9 1.1 4 ผู้ขายบริการทางเพศ 3.6 2.1 5 อื่นๆ อาทิ เพื่อนร่วมงาน/เจ้านาย/ลูกน้อง/คนรู้จักทั่วไป /คนที่รู้จักกันทางอินเทอร์เนต เป็นต้น 2.2 4.0 ตารางที่ 4 แสดงค่าร้อยละของตัวอย่างที่ระบุ พฤติกรรมเสี่ยงต่อการติดเชื้อ HIV ในการมีเพศสัมพันธ์ (เฉพาะตัวอย่างที่เคยมีเพศสัมพันธ์) ลำดับที่ พฤติกรรมเสี่ยงติดเชื้อเอดส์จากการมีเพศสัมพันธ์ ปีที่ทำการสำรวจ
พ.ศ.2548 พ.ศ.2553
1 ไม่เสี่ยง 37.2 16.8
2 เสี่ยง 62.8 83.2
รวมทั้งสิ้น 100.0 100.0
ตารางที่ 5 แสดงค่าร้อยละของตัวอย่างที่ระบุการมีคนใกล้ตัวที่ติดเชื้อเอดส์
ลำดับที่ การมีคนใกล้ตัวที่ติดเชื้อเอดส์ ปีที่ทำการสำรวจพ.ศ.2548 พ.ศ.2553
1 มี 11.4 16.1
2 ไม่มี 80.4 74.4
3 ไม่แน่ใจ 8.2 9.5
รวมทั้งสิ้น 100.0 100.0
ตารางที่ 6 แสดงค่าร้อยละของตัวอย่างที่ระบุคนใกล้ตัวที่ติดเชื้อเอดส์ (เฉพาะตัวอย่างที่มีคนใกล้ตัวที่ติดเชื้อเอดส์ และตอบได้มากกว่า 1 ข้อ)
ลำดับที่ คนใกล้ตัวที่ติดเชื้อเอดส์ ค่าร้อยละ
1 เพื่อน/คนรู้จัก 43.8
2 เพื่อนบ้าน 29.6
3 ญาติพี่น้องที่พักอาศัยต่างบ้านกัน 22.2
4 เพื่อนร่วมงาน 16.3
5 ญาติพี่น้องที่พักอาศัยอยู่ในบ้านเดียวกัน 8.9
6 อื่นๆ อาทิ สามี/ภรรยา/แฟน/คนรัก เป็นต้น 8.5
ตารางที่ 7 แสดงค่าร้อยละของตัวอย่างที่ระบุการยอมรับได้หากต้องเกี่ยวข้องกับผู้ป่วยโรคเอดส์ ในสถานการณ์ต่างๆ (ตอบได้มากกว่า 1 ข้อ)
ลำดับที่ การเกี่ยวข้องผู้ป่วยโรคเอดส์ในสถานการณ์ต่างๆ พ.ศ.2548 พ.ศ.2553
1 ยืนรอรถเมล์ป้ายเดียวกับผู้ป่วยโรคเอดส์ 87.4 86.7
2 ดูหนังในโรงภาพยนตร์เดียวกับผู้ป่วยโรคเอดส์ 83.9 81.6
3 มีผู้ป่วยโรคเอดส์อยู่ในชุมชนเดียวกับท่าน 83.2 82.3
4 มีบ้านอยู่ติดกับบ้านของผู้ป่วยโรคเอดส์ 76.9 71.7
5 การว่ายน้ำกับผู้ป่วยโรคเอดส์ในสระว่ายน้ำเดียวกัน 36.7 38.4
6 การรับประทานอาหารร่วมโต๊ะกับผู้ป่วยโรคเอดส์ 47.0 50.9
7 สามารถโอบกอดกับผู้ป่วยโรคเอดส์ได้ 24.6 41.1
8 ดื่มน้ำแก้วเดียวกับผู้ป่วยโรคเอดส์ 17.7 13.7
9 ใช้ผ้าเช็คตัวผืนเดียวกันกับผู้ป่วยโรคเอดส์ 14.0 9.6
ตารางที่ 8 แสดงค่าร้อยละของตัวอย่างที่ระบุความรู้สึกต่อ “เอดส์”
ลำดับที่ ความรู้สึกต่อ “เอดส์” ปีที่ทำการสำรวจพ.ศ.2548 พ.ศ.2553
1 รู้สึกว่าน่ากลัว 67.4 56.7
2 รู้สึกว่าไม่น่ากลัว 26.8 33.1
3 ไม่แน่ใจ 5.8 10.2
รวมทั้งสิ้น 100.0 100.0
ตารางที่ 9 แสดงค่าร้อยละของตัวอย่างที่ระบุการยอมรับได้หากคนที่ตนเองรักติดเชื้อโรคเอดส์
ลำดับที่ การยอมรับ ปีที่ทำการสำรวจพ.ศ.2548 พ.ศ.2553
1 ยอมรับได้ 66.7 40.4
2 ยอมรับไม่ได้ 12.9 30.0
3 ไม่แน่ใจ 13.9 20.5
4 ไม่มีความคิดเห็น 6.5 9.1
รวมทั้งสิ้น 100.0 100.0
ตารางที่ 10 แสดงค่าร้อยละของตัวอย่างที่ระบุแนวทางในการป้องกันและแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับโรคเอดส์ (ตอบได้มากกว่า 1 ข้อ)
ลำดับที่ แนวทางในการป้องกันและแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับโรคเอดส์ ค่าร้อยละ
1 ป้องกันทุกครั้งเมื่อมีเพศสัมพันธ์/สวมถุงยางทุกครั้งเมื่อมีเพศสัมพันธ์ 67.7
2 ไม่เปลี่ยนคู่นอน/ไม่มีคู่นอนหลายคน 29.0
3 เปลี่ยนเข็มฉีดยาทุกครั้งเมื่อมีการใช้งานแล้ว 16.3
4 ควรให้ข้อมูลรณรงค์ ประชาสัมพันธ์ เกี่ยวกับโรคเอดส์ให้กับประชาชนได้รับรู้รับทราบอย่างทั่วถึง 11.5
5 ไม่อยู่ในที่ล่อแหลมต่อการมีเพศสัมพันธ์/หากิจกรรมอื่นทำไม่หมกมุ่น 7.1
6 ให้ความเข้าใจเกี่ยวกับการป้องกัน ดูแลตัวเอง รวมทั้งการใช้ชีวิตรวมกับผู้ป่วย 4.8
7 ไม่ใช้ของส่วนตัวร่วมกับผู้อื่น/ไม่ใช้ของร่วมกับผู้ป่วยโรคเอดส์ 4.6
8 ไม่มั่วสุมกับผู้ป่วยโรคเอดส์/ไม่คลุกคลีกับผู้ป่วยโรคเอดส์ 3.6
9 เริ่มที่ตัวเราไม่มีพฤติกรรมที่เสี่ยงต่อการติดเชื้อ 3.2
10 อื่น ๆ อาทิ ตรวจเลือดก่อนแต่งงานหรือการมีบุตร/การรับเลือด/บริจาคเลือด เป็นต้น 3.2
--เอแบคโพลล์--