ธนาคารแห่งประเทศไทย
27 กุมภาพันธ์ 2541
เรียน ผู้จัดการ
ธนาคารพาณิชย์ไทยทุกธนาคาร
ที่ ธปท.ง.(ว) 554/2541 เรื่อง การประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย (Interest - Free Units)
เพื่อเป็นการส่งเสริมการออมในประเทศ และขยายบริการของธนาคารพาณิชย์ให้กว้างขวางยิ่งขึ้น สนองตอบความต้องการบริการทางการเงินที่หลากหลายของประชาชนโดยทั่วไป
ธนาคารขอเรียนว่า ธนาคารจะพิจารณาอนุญาตให้ธนาคารพาณิชย์ ประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย (Interest - Free Units) เป็นแผนกหนึ่งในธนาคารพาณิชย์ โดยมีหลักเกณฑ์และเงื่อนไขการอนุญาต ดังนี้
1. “กิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย” (Interest - Free Units) หมายความว่า กิจการธนาคารตามหลักศาสนาอิสลาม ซึ่งธนาคารพาณิชย์สามารถให้บริการได้ ตามความหมายของการธนาคารพาณิชย์ในมาตรา 4 แห่งกฎหมายการธนาคารพาณิชย์ และธุรกิจที่เกี่ยวกับหรือเนื่องจากการธนาคารพาณิชย์ หรือธุรกิจอันเป็นประเพณีที่ธนาคารพาณิชย์พึงกระทำ และธุรกิจทำนองเดียวกันตามความในมาตรา 9 ทวิ แห่งกฎหมายการธนาคารพาณิชย์
2. ธนาคารพาณิชย์ สามารถประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยเป็นแผนกหนึ่งต่างหากในสำนักงานธนาคารพาณิชย์ได้ เมื่อได้รับอนุญาตจากธนาคารแห่งประเทศไทย
3. ในการพิจารณาอนุญาต ธนาคารจะพิจารณาจากฐานะการดำเนินงานของธนาคารพาณิชย์ และความพร้อมในการประกอบธุรกิจ ทั้งด้านบุคลากรและการจัดการ ทั้งนี้ ธนาคารพาณิชย์ที่ยื่นคำขอจะต้องมีส่วนของผู้ถือหุ้นกรณีธนาคารพาณิชย์ไทย หรือสินทรัพย์ตามมาตรา 6 กรณีสาขาธนาคารต่างประเทศไม่น้อยกว่า 1,000 ล้านบาท และในคำขออนุญาตจะต้องมีรายละเอียดในเรื่องต่าง ๆ ที่กำหนดตามแนบ
4. การอนุญาตให้ธนาคารพาณิชย์ ประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย ธนาคารจะอนุญาตโดยมีเงื่อนไขให้ปฏิบัติตามรายละเอียดแนบ
ให้ธนาคารพาณิชย์ ที่สนใจจะประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยยื่นคำขออนุญาตในงวดแรกได้ ภายในสิ้นเดือนเมษายน 2541 สำหรับงวดการพิจารณาต่อไป ธนาคารจะได้แจ้งให้ทราบต่อไป
จึงเรียนมาเพื่อทราบและถือปฏิบัติ
ขอแสดงความนับถือ
(นายชัยวัฒน์ วิบูลย์สวัสดิ์)
ผู้ว่าการ
สิ่งที่ส่งมาด้วย
1.รายละเอียดประกอบคำขออนุญาตประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย
2. เงื่อนไขในการอนุญาตให้ธนาคารพาณิชย์ ประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย
3. แนวทางการประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย
ฝ่ายกำกับสถาบันการเงิน
โทร. 2835937
------------------------------------------------------------------------
รายละเอียดประกอบคำขออนุญาตประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย
1. กำหนดสาขาที่จะประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย
2. ทุนดำเนินการเบื้องต้น และวิธีการจัดหา
3. ประเภทของเงินฝากที่จะให้บริการ รวมทั้งรายละเอียดวิธีปฏิบัติและการจัดสรรผลประโยชน์
4. ประเภทของเงินให้สินเชื่อที่จะให้บริการ รวมทั้งรายละเอียดวิธีปฏิบัติและผลประโยชน์ที่จะได้รับ
5. แนวทางการลงทุนและธุรกิจต่าง ๆ ที่จะให้บริการ รวมทั้งรายละเอียดวิธีปฏิบัติและผลประโยชน์ที่จะได้รับ
6. วิธีการแบ่งแยกเงินทุนของกิจการออกต่างหากจากกิจการธนาคารพาณิชย์ตามปกติ
7. ข้อกำหนดในเรื่องการใช้สายงานสนับสนุนต่าง ๆ ของธนาคารพาณิชย์เพื่อประโยชน์ของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยรวมทั้งการจัดสรรค่าใช้จ่าย เช่น การจัดหาบุคลากร การฝึกอบรมพนักงาน การตรวจสอบกิจการภายใน และระบบคอมพิวเตอร์ เป็นต้น
8. เกณฑ์เกี่ยวกับการบัญชี การรับรู้รายได้ ค่าใช้จ่าย และการจัดทำงบการเงินและเอกสารประกอบ
9. ขั้นตอน วิธีการดำเนินงานในแต่ละวัน เช่น การจัดทำเอกสารหลักฐาน การลงบัญชี การกำหนดรหัสบัญชี และการใช้ คอมพิวเตอร์ รวมทั้งการออกงบทดลองรายวัน เป็นต้น
------------------------------------------------------------------------
เงื่อนไขในการอนุญาตให้ประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย
1. ธนาคารพาณิชย์ต้องแจ้งสำนักงานที่ให้บริการ และวันเปิดทำการกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยให้ธนาคารแห่งประเทศไทยทราบล่วงหน้าเป็นเวลาไม่น้อยกว่า 7 วัน ก่อนวันที่จะเริ่มประกอบธุรกิจ
2. ในการประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย ธนาคารพาณิชย์ต้องจัดสรรเงินที่ได้รับจากการขายหุ้นเพิ่มทุนมาใช้เป็นทุนดำเนินการเบื้องต้น และเงินทุนของกิจการนี้ต้องปราศจากดอกเบี้ยนอกจากนี้กิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย จะกู้ยืมเงินจากสถาบันการเงินอื่นที่มิใช่ระบบปราศจากดอกเบี้ยไม่ได้
3. ธนาคารพาณิชย์ต้องแบ่งแยกทรัพย์สิน หนี้สิน และภาระผูกพัน รวมทั้งระบบบัญชีของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยออกต่างหากจากกิจการธนาคารพาณิชย์ เสมือนหนึ่งเป็นคนละนิติบุคคล
4. ให้ธนาคารพาณิชย์ประกาศเรื่องการจ่ายหรือการคิดค่าตอบแทนของการดำเนินการต่าง ๆ ของกิจให้ธนาคารพาณิชย์ประกาศเรื่องการจ่ายหรือการคิดค่าตอบแทนของการดำเนินการต่าง ๆ ของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย ให้ลูกค้าทราบ และแจ้งธนาคารแห่งประเทศไทย
5. กำไรของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยก่อนการจัดสรรให้แก่ผู้ฝากเงินหรือผู้ร่วมลงทุนจะต้องมีการรับรู้รายได้รายจ่ายต่าง ๆ ครบถ้วนถูกต้องรวมทั้งได้หักหนี้สูญ ตั้งสำรองเผื่อการเสื่อมค่าของสินทรัพย์ไว้ครบถ้วนถูกต้องแล้ว
6. ธนาคารพาณิชย์ต้องจัดให้มีที่ปรึกษาของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย ซึ่งต้องเป็นผู้ที่มีความรู้ความสามารถทางด้านการศาสนาอิสลามอย่างน้อย 1 คน และแจ้งให้ธนาคารแห่งประเทศไทยทราบทุกครั้งที่แต่งตั้งหรือมีการเปลี่ยนแปลง
7. กรณีที่ธนาคารพาณิชย์ ประสงค์จะให้กิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย เสนอบริการใด ๆ เพิ่มเติมจากที่ขออนุญาตไว้ตอนเปิดดำเนินการครั้งแรก จะต้องได้รับอนุญาตจากธนาคารแห่งประเทศไทยก่อนทุกครั้ง
8. ธนาคารพาณิชย์ จะต้องนับรวมทรัพย์สิน หนี้สิน และภาระผูกพันของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย เพื่อการปฏิบัติตามกฎหมายการธนาคารพาณิชย์ในทุกเรื่อง อาทิ ความเพียงพอของเงินกองทุน ตามมาตรา 10 ความมีสภาพคล่องตามมาตรา 11 การลงทุนในกิจการตามมาตรา 12(5) เป็นต้นและรวมทั้งการนำเงินส่งกองทุนเพื่อการฟื้นฟูและพัฒนาระบบสถาบันการเงินด้วย ทั้งนี้ ให้ธนาคารพาณิชย์จัดทำงบทดลองของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยแยกต่างหากเป็นงบย่อยรายสาขาและงบรวมของกิจการ รวมทั้งให้รายงานฐานะการดำเนินงานของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยเป็นส่วนหนึ่งของรายงานของธนาคารพาณิชย์ด้วย
9. ธนาคารสงวนสิทธิในการแก้ไขเพิ่มเติมเงื่อนไขใด ๆ ได้ตามที่เห็นสมควร
------------------------------------------------------------------------
แนวทางการประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย
(Interest-Free Units)
1. กิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย เป็นกิจการธนาคารที่ดำเนินงานตามหลักศาสนาอิสลามซึ่งมีลักษณะสำคัญคือ ห้ามการรับและจ่ายดอกเบี้ย (riba) ทุกขั้นตอน และห้ามการลงทุนในกิจการที่ขัดกับหลักศาสนา การดำเนินงานใช้หลักการแบ่งผลกำไรแทนการคิดดอกเบี้ย รูปแบบของการประกอบธุรกิจที่สำคัญ คือ การร่วมลงทุนและการแบ่งปันผลกำไรซึ่งสามารถดำเนินงานได้ภายใต้บทบัญญัติแห่งกฎหมายการธนาคารพาณิชย์
2. บริการทางการเงิน ตามหลักศาสนาอิสลามนั้น จะเกี่ยวข้องกับการค้าเป็นส่วนใหญ่แตกต่างจากธุรกรรมของธนาคารพาณิชย์ทั่วไป ผู้ประกอบการจำเป็นต้องมีความรู้ความเข้าใจหลักศาสนาเป็นอย่างดี รวมทั้งเข้าใจบทบัญญัติของกฎหมายการธนาคารพาณิชย์ด้วย ตัวอย่างบริการทางการเงินของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย ตามนัยกฎหมายการธนาคารพาณิชย์ เช่น การรับฝากเงิน (Deposit) ธนาคารปลอดดอกเบี้ยอาจรับฝากเงินได้ 3 ประเภท คือ
- เงินฝากกระแสรายวัน (Current A/C) มีลักษณะการรับฝากเงินเหมือนกับเงินฝากจ่ายคืนเมื่อทวงถามที่ใช้เช็คในการเบิกถอนของกิจการธนาคารพาณิชย์ตามปกติ โดยธนาคารจะค้ำประกันที่จะคืนเงินต้นแก่ผู้ฝากและดูแลรักษาเงินฝากไว้ ผู้ฝากสามารถถอนเงินได้ตามความต้องการโดยใช้เช็ค
- เงินฝากออมทรัพย์ (Saving A/C) ดำเนินการโดยหลักการดูแลรักษาเงินฝากเช่นเดียวกับเงินฝากกระแสรายวัน สำหรับผลตอบแทนของเงินฝากประเภทนี้จะไม่กำหนดไว้แน่นอนขึ้นอยู่กับผลการประกอบการและดุลยพินิจของธนาคาร ทั้งนี้ อาจอยู่ในรูปของเงินหรือของขวัญหรือผลประโยชน์อื่นใดก็ได้
- เงินฝากเพื่อการลงทุน (Investment A/C) เป็นการรับฝากเงินตามหลักการแบ่งผลกำไรจากการลงทุน โดยมีกำหนดระยะเวลาการรับฝากและผู้ฝากจะถอนเงินก่อนครบกำหนดไม่ได้ (ถ้าถอนก่อนกำหนดอาจไม่ได้รับส่วนแบ่งกำไร หรือได้รับโดยหักส่วนลดตามระยะเวลาก็ได้) เงินฝากประเภทนี้อาจแบ่งออกเป็น 2 ชนิด คือ
General Investment A/C ผู้ฝากจะไม่กำหนดเรื่องการลงทุนแต่มอบอำนาจให้ธนาคารพาณิชย์ และธนาคารจะนำเงินผู้ฝากจะไม่กำหนดเรื่องการลงทุนแต่มอบอำนาจให้ธนาคารพาณิชย์ และธนาคารจะนำเงินฝากทั้งหมดมารวมเป็น pool เพื่อการลงทุนทั้งระยะสั้นและระยะยาว ผู้ฝากจะร่วมรับผลขาดทุนจากการลงทุนที่เกิดขึ้น เว้นแต่ผลขาด
Special Investment A/C กรณีนี้ผู้ฝากจะระบุเฉพาะเจาะจงเรื่องการลงทุน ธนาคารจะเป็นเพียงตัวกลางจัดการให้เท่านั้น และมีรายได้จากค่าธรรมเนียมการจัดการผลประโยชน์ที่ผู้ฝากเงินจะได้รับ เนื่องจากเป็นการดำเนินการโดยปราศจากดอกเบี้ย ดังนั้น ผู้ฝากเงินจะได้รับผลตอบแทนการฝากในลักษณะการแบ่งปันผลกำไรจากการดำเนินกิจการตามสัดส่วนที่ตกลงกันไว้ (รวมทั้งร่วมรับผลขาดทุนด้วย) และธนาคารพาณิชย์จะต้องประกาศสัดส่วนการแบ่งผลประโยชน์นี้ให้ลูกค้าทราบเป็นการทั่วไปด้วย
การลงทุน (Investment) วิธีการลงทุนตามหลักศาสนาอิสลาม คือ การลงทุนแบบหุ้นส่วนหรือการซื้อหุ้นในกิจการ วิธีนี้ธนาคารกับลูกค้าอาจตกลงร่วมลงทุนในระยะเวลาที่กำหนด และได้รับแบ่งผลกำไร (ขาดทุน)ตามสัดส่วนการลงทุน เมื่อธนาคารเลิกการลงทุนโดยการขายหุ้นออกไป กิจการก็ยังคงเป็นของลูกค้าต่อไป ทั้งนี้ กิจการดังกล่าวจะต้องเป็นกิจการที่ไม่ขัดต่อหลักอิสลาม หรืออาจเป็นการซื้อหุ้น ในกิจการทั่วไป ทั้งนี้สามารถกระทำได้ตามนัยมาตรา 12(5) แห่งกฎหมายการธนาคารพาณิชย์
ธุรกิจหลักทรัพย์ (Bonds and Securities) นอกจากการลงทุนในหลักทรัพย์ประเภททุนแล้ว ธนาคารพาณิชย์อาจลงทุนในหลักทรัพย์ประเภทตราสารหนี้ ซึ่งกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยจะทำการลงทุนหรือซื้อขายได้เฉพาะที่มีลักษณะสำคัญ คือ
- ไม่ค้ำประกันเรื่องผลประโยชน์ตอบแทน หรือกำหนดในลักษณะตายตัว
- ผลตอบแทนของตราสารจะเป็นสัดส่วนกับกำไรของกิจการที่ออกตราสารหนี้นั้น
การให้สินเชื่อ (Loans & Overdraft)
- การให้กู้ยืมในลักษณะร่วมลงทุน กรณีโครงการใหญ่ ๆ ที่ต้องมีผู้เข้าร่วมลงทุนหลายราย ธนาคารอาจสนับสนุนโครงการ ตั้งแต่การเป็นที่ปรึกษาทางการเงินของโครงการ และให้กู้ยืมในลักษณะร่วมลงทุนซึ่งจะได้ผลตอบแทนการลงทุนจากผลกำไรของโครงการตามสัดส่วนการลงทุน
- การให้กู้ยืมแบบเบิกเกินบัญชี กรณีลูกค้าเบิกเกินบัญชีจากเงินฝากกระแสรายวันโดยมีหลักประกันและวงเงินที่ตกลงกันไว้ ธนาคารจะไม่สามารถเรียกเก็บค่าตอบแทนจากการให้กู้ยืมนี้เว้นแต่ค่าธรรมเนียมที่จำเป็นเกี่ยวกับการให้สินเชื่อ
- สินเชื่อสาธารณกุศล ธนาคารจะให้สินเชื่อประเภทนี้ตามความจำเป็นต้องใช้เงินของลูกค้าเพื่อประโยชน์สาธารณชนหรือการกุศล โดยไม่คิดผลตอบแทนใด ๆ เพียงแต่มีค่าบริการ (Service charge) ซึ่งเป็นยอดแน่นอนคำนวณจากต้นทุนแท้จริงในการจัดหาเงิน และค่าใช้จ่ายในการให้บริการตัวอย่างสินเชื่อประเภทนี้ ได้แก่ เงินให้กู้ยืมเพื่อการศึกษา เป็นต้น
- สินเชื่อทางการค้า (Trade Finance) เป็นสินเชื่อระยะสั้นให้บริการโดยคิดค่าธรรมเนียม เช่น การออก Letter of Credit การออกหนังสือค้ำประกัน เป็นต้น
อนึ่ง การซื้อขายตราสารหนี้ เช่น B/E อาจทำได้ในราคา mark-up หรือ mark-down
การปริวรรตเงินตรา (Foreign Exchange) ธุรกิจด้านการปริวรรตเงินตราของธนาคารพาณิชย์ที่ดำเนินการในลักษณะ mark-up price และการเรียกเก็บค่าธรรมเนียม เช่น การซื้อขายเงินตราต่างประเทศ การซื้อขายสัญญาป้องกันธุรกิจด้านการปริวรรตเงินตราของธนาคารพาณิชย์ที่ดำเนินการในลักษณะ mark-up price และนอกจากนี้ กิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยยังสามารถให้บริการทางการเงินใด ๆ ตามที่ธนาคารได้อนุญาตให้ธนาคารพาณิชย์ทำในลักษณะ Fee-based income ซึ่งไม่ขัดกับหลักศาสนาได้ด้วย
3. ระบบบัญชีของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย โดยที่กิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยใช้หลักการแบ่งผลกำไร (ขาดทุน) แทนการคิดดอกเบี้ย ซึ่งแตกต่างจากระบบธนาคารพาณิชย์ตามปกติกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยจึงจำเป็นต้องแบ่งแยกระบบบัญชีออกต่างหากจากการธนาคารพาณิชย์ตามปกติ และออกงบการเงินย่อยเพื่อประโยชน์ในการจัดสรรกำไรให้แก่ผู้ร่วมลงทุน/ผู้ฝากเงิน
สำหรับการรับรู้รายได้และค่าใช้จ่ายนั้น ตามหลักการ ธนาคารอิสลามทั่วไปจะใช้เกณฑ์เงินสด มากกว่าใช้เกณฑ์สิทธิ ซึ่งเป็นข้อเท็จจริงที่ต้องเปิดเผยในงบการเงิน ทั้งนี้เพราะในการแบ่งผลกำไรของกิจการนั้นควรจะแบ่งจากเงินสดที่ได้รับจริง การใช้เกณฑ์สิทธิในการรับรู้รายได้และจัดสรรออกไปนั้นหากภายหลังรายได้ที่กล่าวมิได้รับเข้ามาจริง(เกิดหนี้เสีย)จะมีผลให้ธนาคารต้องนำทุนมาชดเชยหนี้เสียส่วนนี้ ซึ่งตามหลักการแล้วผู้ร่วมลงทุนจะต้องร่วมรับผลขาดทุนนี้ด้วย
นอกจากนี้ โดยที่กิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยเป็นแผนกหนึ่งในธนาคารพาณิชย์มีการใช้ Facility ต่าง ๆ ของธนาคารพาณิชย์ เช่น เครื่องคอมพิวเตอร์อาคารสำนักงาน วัสดุสำนักงาน ฯลฯ จึงจำเป็นต้องจัดสรรค่าใช้จ่ายต่าง ๆ จากธนาคารพาณิชย์มาด้วย และมีการกันสำรองต่าง ๆ อย่างเพียงพอก่อนที่จะจัดสรรกำไรให้ผู้ลงทุน
27 กุมภาพันธ์ 2541
เรียน ผู้จัดการ
ธนาคารพาณิชย์ไทยทุกธนาคาร
ที่ ธปท.ง.(ว) 554/2541 เรื่อง การประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย (Interest - Free Units)
เพื่อเป็นการส่งเสริมการออมในประเทศ และขยายบริการของธนาคารพาณิชย์ให้กว้างขวางยิ่งขึ้น สนองตอบความต้องการบริการทางการเงินที่หลากหลายของประชาชนโดยทั่วไป
ธนาคารขอเรียนว่า ธนาคารจะพิจารณาอนุญาตให้ธนาคารพาณิชย์ ประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย (Interest - Free Units) เป็นแผนกหนึ่งในธนาคารพาณิชย์ โดยมีหลักเกณฑ์และเงื่อนไขการอนุญาต ดังนี้
1. “กิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย” (Interest - Free Units) หมายความว่า กิจการธนาคารตามหลักศาสนาอิสลาม ซึ่งธนาคารพาณิชย์สามารถให้บริการได้ ตามความหมายของการธนาคารพาณิชย์ในมาตรา 4 แห่งกฎหมายการธนาคารพาณิชย์ และธุรกิจที่เกี่ยวกับหรือเนื่องจากการธนาคารพาณิชย์ หรือธุรกิจอันเป็นประเพณีที่ธนาคารพาณิชย์พึงกระทำ และธุรกิจทำนองเดียวกันตามความในมาตรา 9 ทวิ แห่งกฎหมายการธนาคารพาณิชย์
2. ธนาคารพาณิชย์ สามารถประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยเป็นแผนกหนึ่งต่างหากในสำนักงานธนาคารพาณิชย์ได้ เมื่อได้รับอนุญาตจากธนาคารแห่งประเทศไทย
3. ในการพิจารณาอนุญาต ธนาคารจะพิจารณาจากฐานะการดำเนินงานของธนาคารพาณิชย์ และความพร้อมในการประกอบธุรกิจ ทั้งด้านบุคลากรและการจัดการ ทั้งนี้ ธนาคารพาณิชย์ที่ยื่นคำขอจะต้องมีส่วนของผู้ถือหุ้นกรณีธนาคารพาณิชย์ไทย หรือสินทรัพย์ตามมาตรา 6 กรณีสาขาธนาคารต่างประเทศไม่น้อยกว่า 1,000 ล้านบาท และในคำขออนุญาตจะต้องมีรายละเอียดในเรื่องต่าง ๆ ที่กำหนดตามแนบ
4. การอนุญาตให้ธนาคารพาณิชย์ ประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย ธนาคารจะอนุญาตโดยมีเงื่อนไขให้ปฏิบัติตามรายละเอียดแนบ
ให้ธนาคารพาณิชย์ ที่สนใจจะประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยยื่นคำขออนุญาตในงวดแรกได้ ภายในสิ้นเดือนเมษายน 2541 สำหรับงวดการพิจารณาต่อไป ธนาคารจะได้แจ้งให้ทราบต่อไป
จึงเรียนมาเพื่อทราบและถือปฏิบัติ
ขอแสดงความนับถือ
(นายชัยวัฒน์ วิบูลย์สวัสดิ์)
ผู้ว่าการ
สิ่งที่ส่งมาด้วย
1.รายละเอียดประกอบคำขออนุญาตประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย
2. เงื่อนไขในการอนุญาตให้ธนาคารพาณิชย์ ประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย
3. แนวทางการประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย
ฝ่ายกำกับสถาบันการเงิน
โทร. 2835937
------------------------------------------------------------------------
รายละเอียดประกอบคำขออนุญาตประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย
1. กำหนดสาขาที่จะประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย
2. ทุนดำเนินการเบื้องต้น และวิธีการจัดหา
3. ประเภทของเงินฝากที่จะให้บริการ รวมทั้งรายละเอียดวิธีปฏิบัติและการจัดสรรผลประโยชน์
4. ประเภทของเงินให้สินเชื่อที่จะให้บริการ รวมทั้งรายละเอียดวิธีปฏิบัติและผลประโยชน์ที่จะได้รับ
5. แนวทางการลงทุนและธุรกิจต่าง ๆ ที่จะให้บริการ รวมทั้งรายละเอียดวิธีปฏิบัติและผลประโยชน์ที่จะได้รับ
6. วิธีการแบ่งแยกเงินทุนของกิจการออกต่างหากจากกิจการธนาคารพาณิชย์ตามปกติ
7. ข้อกำหนดในเรื่องการใช้สายงานสนับสนุนต่าง ๆ ของธนาคารพาณิชย์เพื่อประโยชน์ของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยรวมทั้งการจัดสรรค่าใช้จ่าย เช่น การจัดหาบุคลากร การฝึกอบรมพนักงาน การตรวจสอบกิจการภายใน และระบบคอมพิวเตอร์ เป็นต้น
8. เกณฑ์เกี่ยวกับการบัญชี การรับรู้รายได้ ค่าใช้จ่าย และการจัดทำงบการเงินและเอกสารประกอบ
9. ขั้นตอน วิธีการดำเนินงานในแต่ละวัน เช่น การจัดทำเอกสารหลักฐาน การลงบัญชี การกำหนดรหัสบัญชี และการใช้ คอมพิวเตอร์ รวมทั้งการออกงบทดลองรายวัน เป็นต้น
------------------------------------------------------------------------
เงื่อนไขในการอนุญาตให้ประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย
1. ธนาคารพาณิชย์ต้องแจ้งสำนักงานที่ให้บริการ และวันเปิดทำการกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยให้ธนาคารแห่งประเทศไทยทราบล่วงหน้าเป็นเวลาไม่น้อยกว่า 7 วัน ก่อนวันที่จะเริ่มประกอบธุรกิจ
2. ในการประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย ธนาคารพาณิชย์ต้องจัดสรรเงินที่ได้รับจากการขายหุ้นเพิ่มทุนมาใช้เป็นทุนดำเนินการเบื้องต้น และเงินทุนของกิจการนี้ต้องปราศจากดอกเบี้ยนอกจากนี้กิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย จะกู้ยืมเงินจากสถาบันการเงินอื่นที่มิใช่ระบบปราศจากดอกเบี้ยไม่ได้
3. ธนาคารพาณิชย์ต้องแบ่งแยกทรัพย์สิน หนี้สิน และภาระผูกพัน รวมทั้งระบบบัญชีของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยออกต่างหากจากกิจการธนาคารพาณิชย์ เสมือนหนึ่งเป็นคนละนิติบุคคล
4. ให้ธนาคารพาณิชย์ประกาศเรื่องการจ่ายหรือการคิดค่าตอบแทนของการดำเนินการต่าง ๆ ของกิจให้ธนาคารพาณิชย์ประกาศเรื่องการจ่ายหรือการคิดค่าตอบแทนของการดำเนินการต่าง ๆ ของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย ให้ลูกค้าทราบ และแจ้งธนาคารแห่งประเทศไทย
5. กำไรของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยก่อนการจัดสรรให้แก่ผู้ฝากเงินหรือผู้ร่วมลงทุนจะต้องมีการรับรู้รายได้รายจ่ายต่าง ๆ ครบถ้วนถูกต้องรวมทั้งได้หักหนี้สูญ ตั้งสำรองเผื่อการเสื่อมค่าของสินทรัพย์ไว้ครบถ้วนถูกต้องแล้ว
6. ธนาคารพาณิชย์ต้องจัดให้มีที่ปรึกษาของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย ซึ่งต้องเป็นผู้ที่มีความรู้ความสามารถทางด้านการศาสนาอิสลามอย่างน้อย 1 คน และแจ้งให้ธนาคารแห่งประเทศไทยทราบทุกครั้งที่แต่งตั้งหรือมีการเปลี่ยนแปลง
7. กรณีที่ธนาคารพาณิชย์ ประสงค์จะให้กิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย เสนอบริการใด ๆ เพิ่มเติมจากที่ขออนุญาตไว้ตอนเปิดดำเนินการครั้งแรก จะต้องได้รับอนุญาตจากธนาคารแห่งประเทศไทยก่อนทุกครั้ง
8. ธนาคารพาณิชย์ จะต้องนับรวมทรัพย์สิน หนี้สิน และภาระผูกพันของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย เพื่อการปฏิบัติตามกฎหมายการธนาคารพาณิชย์ในทุกเรื่อง อาทิ ความเพียงพอของเงินกองทุน ตามมาตรา 10 ความมีสภาพคล่องตามมาตรา 11 การลงทุนในกิจการตามมาตรา 12(5) เป็นต้นและรวมทั้งการนำเงินส่งกองทุนเพื่อการฟื้นฟูและพัฒนาระบบสถาบันการเงินด้วย ทั้งนี้ ให้ธนาคารพาณิชย์จัดทำงบทดลองของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยแยกต่างหากเป็นงบย่อยรายสาขาและงบรวมของกิจการ รวมทั้งให้รายงานฐานะการดำเนินงานของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยเป็นส่วนหนึ่งของรายงานของธนาคารพาณิชย์ด้วย
9. ธนาคารสงวนสิทธิในการแก้ไขเพิ่มเติมเงื่อนไขใด ๆ ได้ตามที่เห็นสมควร
------------------------------------------------------------------------
แนวทางการประกอบกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย
(Interest-Free Units)
1. กิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย เป็นกิจการธนาคารที่ดำเนินงานตามหลักศาสนาอิสลามซึ่งมีลักษณะสำคัญคือ ห้ามการรับและจ่ายดอกเบี้ย (riba) ทุกขั้นตอน และห้ามการลงทุนในกิจการที่ขัดกับหลักศาสนา การดำเนินงานใช้หลักการแบ่งผลกำไรแทนการคิดดอกเบี้ย รูปแบบของการประกอบธุรกิจที่สำคัญ คือ การร่วมลงทุนและการแบ่งปันผลกำไรซึ่งสามารถดำเนินงานได้ภายใต้บทบัญญัติแห่งกฎหมายการธนาคารพาณิชย์
2. บริการทางการเงิน ตามหลักศาสนาอิสลามนั้น จะเกี่ยวข้องกับการค้าเป็นส่วนใหญ่แตกต่างจากธุรกรรมของธนาคารพาณิชย์ทั่วไป ผู้ประกอบการจำเป็นต้องมีความรู้ความเข้าใจหลักศาสนาเป็นอย่างดี รวมทั้งเข้าใจบทบัญญัติของกฎหมายการธนาคารพาณิชย์ด้วย ตัวอย่างบริการทางการเงินของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย ตามนัยกฎหมายการธนาคารพาณิชย์ เช่น การรับฝากเงิน (Deposit) ธนาคารปลอดดอกเบี้ยอาจรับฝากเงินได้ 3 ประเภท คือ
- เงินฝากกระแสรายวัน (Current A/C) มีลักษณะการรับฝากเงินเหมือนกับเงินฝากจ่ายคืนเมื่อทวงถามที่ใช้เช็คในการเบิกถอนของกิจการธนาคารพาณิชย์ตามปกติ โดยธนาคารจะค้ำประกันที่จะคืนเงินต้นแก่ผู้ฝากและดูแลรักษาเงินฝากไว้ ผู้ฝากสามารถถอนเงินได้ตามความต้องการโดยใช้เช็ค
- เงินฝากออมทรัพย์ (Saving A/C) ดำเนินการโดยหลักการดูแลรักษาเงินฝากเช่นเดียวกับเงินฝากกระแสรายวัน สำหรับผลตอบแทนของเงินฝากประเภทนี้จะไม่กำหนดไว้แน่นอนขึ้นอยู่กับผลการประกอบการและดุลยพินิจของธนาคาร ทั้งนี้ อาจอยู่ในรูปของเงินหรือของขวัญหรือผลประโยชน์อื่นใดก็ได้
- เงินฝากเพื่อการลงทุน (Investment A/C) เป็นการรับฝากเงินตามหลักการแบ่งผลกำไรจากการลงทุน โดยมีกำหนดระยะเวลาการรับฝากและผู้ฝากจะถอนเงินก่อนครบกำหนดไม่ได้ (ถ้าถอนก่อนกำหนดอาจไม่ได้รับส่วนแบ่งกำไร หรือได้รับโดยหักส่วนลดตามระยะเวลาก็ได้) เงินฝากประเภทนี้อาจแบ่งออกเป็น 2 ชนิด คือ
General Investment A/C ผู้ฝากจะไม่กำหนดเรื่องการลงทุนแต่มอบอำนาจให้ธนาคารพาณิชย์ และธนาคารจะนำเงินผู้ฝากจะไม่กำหนดเรื่องการลงทุนแต่มอบอำนาจให้ธนาคารพาณิชย์ และธนาคารจะนำเงินฝากทั้งหมดมารวมเป็น pool เพื่อการลงทุนทั้งระยะสั้นและระยะยาว ผู้ฝากจะร่วมรับผลขาดทุนจากการลงทุนที่เกิดขึ้น เว้นแต่ผลขาด
Special Investment A/C กรณีนี้ผู้ฝากจะระบุเฉพาะเจาะจงเรื่องการลงทุน ธนาคารจะเป็นเพียงตัวกลางจัดการให้เท่านั้น และมีรายได้จากค่าธรรมเนียมการจัดการผลประโยชน์ที่ผู้ฝากเงินจะได้รับ เนื่องจากเป็นการดำเนินการโดยปราศจากดอกเบี้ย ดังนั้น ผู้ฝากเงินจะได้รับผลตอบแทนการฝากในลักษณะการแบ่งปันผลกำไรจากการดำเนินกิจการตามสัดส่วนที่ตกลงกันไว้ (รวมทั้งร่วมรับผลขาดทุนด้วย) และธนาคารพาณิชย์จะต้องประกาศสัดส่วนการแบ่งผลประโยชน์นี้ให้ลูกค้าทราบเป็นการทั่วไปด้วย
การลงทุน (Investment) วิธีการลงทุนตามหลักศาสนาอิสลาม คือ การลงทุนแบบหุ้นส่วนหรือการซื้อหุ้นในกิจการ วิธีนี้ธนาคารกับลูกค้าอาจตกลงร่วมลงทุนในระยะเวลาที่กำหนด และได้รับแบ่งผลกำไร (ขาดทุน)ตามสัดส่วนการลงทุน เมื่อธนาคารเลิกการลงทุนโดยการขายหุ้นออกไป กิจการก็ยังคงเป็นของลูกค้าต่อไป ทั้งนี้ กิจการดังกล่าวจะต้องเป็นกิจการที่ไม่ขัดต่อหลักอิสลาม หรืออาจเป็นการซื้อหุ้น ในกิจการทั่วไป ทั้งนี้สามารถกระทำได้ตามนัยมาตรา 12(5) แห่งกฎหมายการธนาคารพาณิชย์
ธุรกิจหลักทรัพย์ (Bonds and Securities) นอกจากการลงทุนในหลักทรัพย์ประเภททุนแล้ว ธนาคารพาณิชย์อาจลงทุนในหลักทรัพย์ประเภทตราสารหนี้ ซึ่งกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยจะทำการลงทุนหรือซื้อขายได้เฉพาะที่มีลักษณะสำคัญ คือ
- ไม่ค้ำประกันเรื่องผลประโยชน์ตอบแทน หรือกำหนดในลักษณะตายตัว
- ผลตอบแทนของตราสารจะเป็นสัดส่วนกับกำไรของกิจการที่ออกตราสารหนี้นั้น
การให้สินเชื่อ (Loans & Overdraft)
- การให้กู้ยืมในลักษณะร่วมลงทุน กรณีโครงการใหญ่ ๆ ที่ต้องมีผู้เข้าร่วมลงทุนหลายราย ธนาคารอาจสนับสนุนโครงการ ตั้งแต่การเป็นที่ปรึกษาทางการเงินของโครงการ และให้กู้ยืมในลักษณะร่วมลงทุนซึ่งจะได้ผลตอบแทนการลงทุนจากผลกำไรของโครงการตามสัดส่วนการลงทุน
- การให้กู้ยืมแบบเบิกเกินบัญชี กรณีลูกค้าเบิกเกินบัญชีจากเงินฝากกระแสรายวันโดยมีหลักประกันและวงเงินที่ตกลงกันไว้ ธนาคารจะไม่สามารถเรียกเก็บค่าตอบแทนจากการให้กู้ยืมนี้เว้นแต่ค่าธรรมเนียมที่จำเป็นเกี่ยวกับการให้สินเชื่อ
- สินเชื่อสาธารณกุศล ธนาคารจะให้สินเชื่อประเภทนี้ตามความจำเป็นต้องใช้เงินของลูกค้าเพื่อประโยชน์สาธารณชนหรือการกุศล โดยไม่คิดผลตอบแทนใด ๆ เพียงแต่มีค่าบริการ (Service charge) ซึ่งเป็นยอดแน่นอนคำนวณจากต้นทุนแท้จริงในการจัดหาเงิน และค่าใช้จ่ายในการให้บริการตัวอย่างสินเชื่อประเภทนี้ ได้แก่ เงินให้กู้ยืมเพื่อการศึกษา เป็นต้น
- สินเชื่อทางการค้า (Trade Finance) เป็นสินเชื่อระยะสั้นให้บริการโดยคิดค่าธรรมเนียม เช่น การออก Letter of Credit การออกหนังสือค้ำประกัน เป็นต้น
อนึ่ง การซื้อขายตราสารหนี้ เช่น B/E อาจทำได้ในราคา mark-up หรือ mark-down
การปริวรรตเงินตรา (Foreign Exchange) ธุรกิจด้านการปริวรรตเงินตราของธนาคารพาณิชย์ที่ดำเนินการในลักษณะ mark-up price และการเรียกเก็บค่าธรรมเนียม เช่น การซื้อขายเงินตราต่างประเทศ การซื้อขายสัญญาป้องกันธุรกิจด้านการปริวรรตเงินตราของธนาคารพาณิชย์ที่ดำเนินการในลักษณะ mark-up price และนอกจากนี้ กิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยยังสามารถให้บริการทางการเงินใด ๆ ตามที่ธนาคารได้อนุญาตให้ธนาคารพาณิชย์ทำในลักษณะ Fee-based income ซึ่งไม่ขัดกับหลักศาสนาได้ด้วย
3. ระบบบัญชีของกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ย โดยที่กิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยใช้หลักการแบ่งผลกำไร (ขาดทุน) แทนการคิดดอกเบี้ย ซึ่งแตกต่างจากระบบธนาคารพาณิชย์ตามปกติกิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยจึงจำเป็นต้องแบ่งแยกระบบบัญชีออกต่างหากจากการธนาคารพาณิชย์ตามปกติ และออกงบการเงินย่อยเพื่อประโยชน์ในการจัดสรรกำไรให้แก่ผู้ร่วมลงทุน/ผู้ฝากเงิน
สำหรับการรับรู้รายได้และค่าใช้จ่ายนั้น ตามหลักการ ธนาคารอิสลามทั่วไปจะใช้เกณฑ์เงินสด มากกว่าใช้เกณฑ์สิทธิ ซึ่งเป็นข้อเท็จจริงที่ต้องเปิดเผยในงบการเงิน ทั้งนี้เพราะในการแบ่งผลกำไรของกิจการนั้นควรจะแบ่งจากเงินสดที่ได้รับจริง การใช้เกณฑ์สิทธิในการรับรู้รายได้และจัดสรรออกไปนั้นหากภายหลังรายได้ที่กล่าวมิได้รับเข้ามาจริง(เกิดหนี้เสีย)จะมีผลให้ธนาคารต้องนำทุนมาชดเชยหนี้เสียส่วนนี้ ซึ่งตามหลักการแล้วผู้ร่วมลงทุนจะต้องร่วมรับผลขาดทุนนี้ด้วย
นอกจากนี้ โดยที่กิจการธนาคารปลอดดอกเบี้ยเป็นแผนกหนึ่งในธนาคารพาณิชย์มีการใช้ Facility ต่าง ๆ ของธนาคารพาณิชย์ เช่น เครื่องคอมพิวเตอร์อาคารสำนักงาน วัสดุสำนักงาน ฯลฯ จึงจำเป็นต้องจัดสรรค่าใช้จ่ายต่าง ๆ จากธนาคารพาณิชย์มาด้วย และมีการกันสำรองต่าง ๆ อย่างเพียงพอก่อนที่จะจัดสรรกำไรให้ผู้ลงทุน