คณะรัฐมนตรีมีมติอนุมัติหลักการร่างกฎกระทรวงกำหนดลักษณะของสหกรณ์ที่จะรับจดทะเบียน วัตถุประสงค์ และขอบเขตแห่งการดำเนินกิจการของสหกรณ์แต่ละประเภท พ.ศ. ?. ตามที่กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ (กษ.) เสนอ และให้ส่งสำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกาตรวจพิจารณา โดยให้พิจารณาในประเด็นตามข้อสังเกตของสำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา และให้รับความเห็นของกระทรวงการคลังและธนาคารแห่งประเทศไทยประกอบการพิจารณาด้วย แล้วดำเนินการต่อไปได้ และให้ กษ. รับความเห็นของกระทรวงการคลัง สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ และธนาคารแห่งประเทศไทยไปพิจารณาดำเนินการต่อไปด้วย
กษ. เสนอว่า เนื่องจากมาตรา 33/1 วรรคสอง แห่งพระราชบัญญัติสหกรณ์ พ.ศ. 2542 ซึ่งแก้ไขเพิ่มเติมโดยพระราชบัญญัติสหกรณ์ (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2562 ได้กำหนดให้ลักษณะของสหกรณ์ที่จะรับจดทะเบียน วัตถุประสงค์ และขอบเขตแห่งการดำเนินกิจการที่จะพึงดำเนินการได้ของสหกรณ์แต่ละประเภท ให้เป็นไปตามที่กำหนดในกฎกระทรวง กษ. โดยกรมส่งเสริมสหกรณ์ จึงได้ดำเนินการยกร่างกฎกระทรวงตามความในมาตรา 33/1 ดังกล่าว และได้มีการรับฟังความคิดเห็นจากผู้บริหารของกรมส่งเสริมสหกรณ์ สหกรณ์จังหวัดทั่วประเทศ ผู้แทนสหกรณ์การเกษตร สหกรณ์ออมทรัพย์ สหกรณ์ร้านค้า สหกรณ์บริการและสหกรณ์เครดิตยูเนี่ยน รวมทั้งผู้แทนสหกรณ์และข้าราชการของกรมส่งเสริมสหกรณ์ และนำผลการรับฟังความคิดเห็นมาประมวลและดำเนินการปรับปรุงแก้ไขให้เกิดความเหมาะสมแล้ว จึงได้เสนอร่างกฎกระทรวงกำหนดลักษณะของสหกรณ์ที่จะรับจดทะเบียน วัตถุประสงค์ และขอบเขตแห่งการดำเนินกิจการของสหกรณ์แต่ละประเภท พ.ศ. ?. มาเพื่อดำเนินการ
1.1 สหกรณ์การเกษตร จัดตั้งขึ้นจากการรวมตัวกันของผู้ประกอบอาชีพหลักทางเกษตรกรรม ภายในพื้นที่อำเภอเดียวกัน เพื่อดำเนินกิจการร่วมกันที่จะแก้ไขปัญหาและพัฒนาการประกอบอาชีพ รวมทั้งส่งเสริมผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจและสังคมของบรรดาสมาชิก ตามวัตถุประสงค์และขอบเขตแห่งการดำเนินกิจการของสหกรณ์การเกษตรอันเป็นไปตามหลักการสหกรณ์ หรือเป็นสหกรณ์ที่เกิดจากการเปลี่ยนฐานะกลุ่มเกษตรกร
1.2 สหกรณ์ประมง จัดตั้งขึ้นจากการรวมตัวกันของผู้ประกอบอาชีพหลักทางการประมงที่เกี่ยวกับการจับสัตว์น้ำ การเลี้ยงหรือเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ เพื่อดำเนินกิจการร่วมกันที่จะแก้ไขปัญหาและพัฒนาการประกอบอาชีพ รวมทั้งส่งเสริมผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจและสังคมของบรรดาสมาชิก ตามวัตถุประสงค์และขอบเขตแห่งการดำเนินกิจการของสหกรณ์ประมง อันเป็นไปตามหลักการสหกรณ์ หรือเป็นสหกรณ์ที่เกิดจากการเปลี่ยนฐานะกลุ่มเกษตรกร
1.3 สหกรณ์นิคม จัดตั้งขึ้นในเขตนิคมสหกรณ์ตามกฎหมายว่าด้วยการจัดที่ดินเพื่อการครองชีพ หรือในพื้นที่ที่หน่วยงานภาครัฐกำหนด เพื่อให้สมาชิกได้รับที่ดินเพื่อการอยู่อาศัยและประกอบอาชีพทางเกษตรกรรม เพื่อดำเนินกิจการร่วมกันที่จะส่งเสริมผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจและสังคมของบรรดาสมาชิกตามวัตถุประสงค์และขอบเขตแห่งการดำเนินกิจการของสหกรณ์นิคม อันเป็นไปตามหลักการสหกรณ์
1.4 สหกรณ์ร้านค้า จัดตั้งขึ้นจากการรวมตัวกันของคณะบุคคลเพื่อจัดหาสินค้าตามความต้องการของสมาชิกมาจำหน่าย การรวบรวมสินค้าหรือผลิตภัณฑ์ของสมาชิกมาจำหน่าย และดำเนินกิจการร่วมกันที่จะส่งเสริมผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจและสังคมของบรรดาสมาชิกตามวัตถุประสงค์และขอบเขตแห่งการดำเนินกิจการของสหกรณ์ร้านค้า อันเป็นไปตามหลักการสหกรณ์ แต่ต้องไม่เป็นลักษณะธุรกิจขายตรงหรือธุรกิจอื่นในลักษณะเดียวกัน
1.5 สหกรณ์บริการ จัดตั้งขึ้นจากการรวมตัวกันของผู้มีอาชีพหลักอย่างเดียวกัน หรือผู้ที่มีความต้องการรับบริการอย่างเดียวกัน เพื่อดำเนินกิจการร่วมกันที่จะส่งเสริมผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจและสังคมของบรรดาสมาชิกตามวัตถุประสงค์และขอบเขตแห่งการดำเนินกิจการของสหกรณ์บริการอันเป็นไปตามหลักการสหกรณ์ ตามลักษณะของสหกรณ์ที่จะรับจดทะเบียนในกรณีอย่างหนึ่งอย่างใด ดังต่อไปนี้
1.5.1 ผู้มีอาชีพหลักอย่างเดียวกันหรือกลุ่มเดียวกัน นอกเหนือจากผู้ประกอบอาชีพหลักทางเกษตรกรรมหรือทางการประมง เพื่อดำเนินกิจการร่วมกันที่เกี่ยวข้องกับการประกอบอาชีพของสมาชิกและต้องไม่เป็นการจัดตั้งสหกรณ์เพื่อดำเนินกิจการทางการเงินเพียงอย่างเดียว
1.5.2 ผู้ที่อาศัยอยู่ในชุมชนเดียวกันหรือใกล้เคียงกัน ภายในพื้นที่จังหวัดเดียวกัน ที่มีความต้องการรับบริการอย่างเดียวกัน เพื่อดำเนินกิจการร่วมกันในการให้บริการเพื่อแก้ไขปัญหาความเดือดร้อนของสมาชิก หรือเป็นผู้ที่มีความเดือดร้อนเกี่ยวกับที่อยู่อาศัยและไม่มีที่ดินเป็นของตนเอง เพื่อดำเนินกิจการร่วมกัน ในการจัดหาหรือจัดสรรที่ดินหรือที่อยู่อาศัยโดยวิธีใดวิธีหนึ่ง ไม่ว่าจะเป็นการซื้อ เช่าซื้อ เช่า หรือใช้ที่ดินที่รัฐหรือเอกชนยกให้เพื่อให้สมาชิกได้มีที่อยู่อาศัยเป็นกรรมสิทธิ์ของตนเอง
1.6 สหกรณ์ออมทรัพย์ จัดตั้งขึ้นจากการรวมตัวกันของบุคคลที่ประกอบอาชีพหลักในสังกัดหน่วยงาน องค์กร หรือสถานประกอบการเดียวกันหรือในเครือเดียวกัน และเป็นผู้มีเงินได้รายเดือนหรือเงินได้ประจำที่หน่วยงานต้นสังกัดหรือนายจ้างในสถานประกอบการสามารถหักเงิน ณ ที่จ่ายส่งให้แก่สหกรณ์ได้ เพื่อดำเนินกิจการทางการเงินร่วมกันที่จะส่งเสริมผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจและสังคมของบรรดาสมาชิกตามวัตถุประสงค์และขอบเขตแห่งการดำเนินกิจการของสหกรณ์ออมทรัพย์ อันเป็นไปตามหลักการสหกรณ์
1.7 สหกรณ์เครดิตยูเนี่ยน จัดตั้งขึ้นจากการรวมตัวกันของบุคคลหรือกลุ่มบุคคลเพื่อดำเนินกิจการทางการเงินร่วมกันที่จะส่งเสริมผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจและสังคมของบรรดาสมาชิกตามวัตถุประสงค์และขอบเขตแห่งการดำเนินกิจการของสหกรณ์เครดิตยูเนี่ยน อันเป็นไปตามหลักการสหกรณ์ ในกรณีอย่างหนึ่งอย่างใด ดังต่อไปนี้
1.7.1 ผู้ที่อยู่อาศัยในชุมชนเดียวกันหรือชุมชนใกล้เคียงกันภายในพื้นที่อำเภอเดียวกัน
1.7.2 ผู้ประกอบอาชีพหลักเดียวกันหรืออยู่ในสังกัด หน่วยงาน องค์กร หรือสถานประกอบการเดียวกัน แต่ไม่มีเงินได้ประจำหรือมีรายได้ไม่แน่นอน หรือหน่วยงานต้นสังกัดไม่สามารถหักเงิน ณ ที่จ่ายส่งให้แก่สหกรณ์ได้
1.7.3 กลุ่มบุคคลที่มีความเชื่อมโยงกันตามวงสัมพันธ์อย่างใดอย่างหนึ่งทางสังคมเช่นเดียวกัน เช่น เป็นสมาชิกในสมาคมหรือมูลนิธิเดียวกัน และเป็นวงสัมพันธ์ที่มีการพบปะหรือทำกิจกรรมร่วมกันอย่างสม่ำเสมอ โดยให้กำหนดคุณสมบัติสมาชิกสหกรณ์ตามวงสัมพันธ์ดังกล่าวภายในพื้นที่จังหวัดเดียวกัน
รวมทั้งกำหนดขอบเขตแห่งการดำเนินกิจการที่จะพึงดำเนินการได้ของสหกรณ์ดังกล่าว เพื่อกำหนดเป็นอำนาจกระทำการในข้อบังคับของสหกรณ์นั้น เช่น จัดหาทุนเพื่อดำเนินกิจการตามวัตถุประสงค์ของสหกรณ์ จัดหาปัจจัยการผลิต จัดให้มีบริการด้านต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการประกอบกิจการ จัดให้มีสิ่งปลูกสร้างสำหรับกิจการของสหกรณ์หรือให้ บริการแก่สมาชิกฝากหรือลงทุนอย่างอื่นตามกฎหมายสหกรณ์ ให้สวัสดิการและการสงเคราะห์ตามสมควรแก่สมาชิก ส่งเสริมกิจกรรมกลุ่มของสมาชิก ให้ความช่วยเหลือทางวิชาการแก่สมาชิก และขอหรือรับความช่วยเหลือทางวิชาการจากทางราชการ หน่วยงานของต่างประเทศ นิติบุคคลหรือบุคคลอื่นใด 2. กำหนดลักษณะชื่อของสหกรณ์ที่จะรับจดทะเบียน รวมถึงลักษณะชื่อที่ไม่สามารถรับจดทะเบียน เช่น ต้องไม่ซ้ำกับชื่อของสหกรณ์อื่นซึ่งได้รับจดทะเบียนไว้ก่อน ไม่ใช้คำว่า ?แห่งประเทศไทย? ไว้ท้ายชื่อหรือเป็นส่วนหนึ่งของชื่อ รวมทั้งไม่มีลักษณะต้องห้ามตามกฎหมายอื่น ไม่คล้ายหรือสอดคล้องกับสถาบัน องค์กร หรือหน่วยงาน ที่ไม่มีความเกี่ยวข้องกับหน่วยงานต้นสังกัดของสมาชิก 3. กำหนดให้ในการขอจดทะเบียนจัดตั้งสหกรณ์เพื่อแก้ไขปัญหาความเดือดร้อนเกี่ยวกับที่อยู่อาศัยของสมาชิก คณะผู้จัดตั้งสหกรณ์จะต้องกำหนดแผนดำเนินการตามมาตรา 34 (2) แห่งพระราชบัญญัติสหกรณ์ พ.ศ. 2542 เพื่อดำเนินการขออนุญาตจัดสรรที่ดินให้เป็นไปตามพระราชบัญญัติจัดสรรที่ดิน พ.ศ. 2543 หรือตามกฎหมายอื่นในลักษณะเดียวกัน ยกเว้นกรณีที่เป็นการเช่าที่ดินจากรัฐหรือเอกชน และห้ามมิให้สหกรณ์ดำเนินการจัดสรรที่ดินเพิ่มเติมในพื้นที่อื่นอีกและสหกรณ์จะต้องกำหนด 4. กำหนดให้สหกรณ์สามารถขอเปลี่ยนประเภทของสหกรณ์ได้ แต่สมาชิกจะต้องเป็นผู้ที่มีคุณสมบัติเป็นไปตามลักษณะของสหกรณ์ที่จะรับจดทะเบียนในประเภทนั้น ๆ และจะต้องกำหนดข้อบังคับเกี่ยวกับวัตถุประสงค์ อำนาจกระทำการ ให้เป็นไปตามประเภทของสหกรณ์นั้นด้วย 5. กำหนดให้นายทะเบียนสหกรณ์มีอำนาจกำหนดระเบียบในการรับจดทะเบียนจัดตั้งสหกรณ์ให้เป็นไปตามกฎกระทรวงนี้
ที่มา: ที่ประชุมคณะรัฐมนตรี พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา (นายกรัฐมนตรี) วันที่ 15 ธันวาคม 2563