การจัดตั้งคณะกรรมการเตรียมการประชุม WIPO

เรื่อง การจัดตั้งคณะกรรมการเตรียมการประชุม WIPO Intergovernmental Committee on Intellectual

Property and Genetic Resources, Traditional Knowledge and Folklore (IGC)

คณะรัฐมนตรีอนุมัติตามที่กระทรวงการต่างประเทศเสนอ 2 ข้อดังนี้

1. อนุมัติการจัดตั้งคณะกรรมการเตรียมการประชุม WIPO Intergovernmental Committee on Intelectual Property and Genetic Resources, Traditional Knowledge and Folklore (IGC)

2. อนุมัติอำนาจหน้าที่และองค์ประกอบของคณะกรรมการเตรียมการประชุม IGC

สาระสำคัญของเรื่อง

กระทรวงการต่างประเทศรายงานว่า

1. สหประชาชาติได้จัดตั้งองค์การทรัพย์สินทางปัญญาโลก World Intellectual Property Organization —WIPO) ให้เป็นกลไกเพื่อพัฒนาระบบทรัพย์สินทางปัญญาระหว่างประเทศให้มีความสมดุล โดยเฉพาะระหว่างผลประโยชน์ของสาธารณชนส่วนรวมและการตอบแทนต่อผู้ทรงสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญา โดยประสงค์ให้การปกป้องสิทธินำไปสู่การพัฒนานวัตกรรมใหม่ ๆ และการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจที่ยั่งยืน โดยกรอบ WIPO ที่เกี่ยวกับภูมิปัญญาท้องถิ่นกำหนดว่า ภูมิปัญญาท้องถิ่นประกอบด้วย 3 ด้าน คือ (1) ทรัพยากรพันธุกรรม (Genetic Resources) ได้แก่ พันธุ์พืชต่างๆ (2) ความรู้ของชุมชุนท้องถิ่น (Traditional Knowledge) ได้แก่ การใช้ประโยชน์จากสมุนไพรพื้นบ้าน และการแพทย์แผนโบราณ และ (3) การแสดงออกทางวัฒนธรรมพื้นบ้าน (Traditional Cultural Expressions/Folklore) ได้แก่ การแสดงออกทางร่างกาย วาจาหรือดนตรี โดยที่ภูมิปัญญาท้องถิ่นมีลักษณะแตกต่างจากนวัตกรรมที่ได้รับความคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญาทั่วไป WIPO จึงได้จัดตั้งกลไก WIPO Intergovernmental Committee on Intellectual Property and Genetic Resources, Traditional Knowledge and Folklore (IGC) เมื่อปี 2544 เพื่อหารือเกี่ยวกับการคุ้มครองภูมิปัญญาท้องถิ่นจนถึงปัจจุบัน IGC ได้ประชุมมาแล้ว 15 ครั้ง แต่การหารือยังมีความคืบหน้าไม่มากนักเพราะกลุ่มประเทศพัฒนาแล้ว (เช่น ญี่ปุ่น สหภาพยุโรป และสหรัฐอเมริกา) และกลุ่มประเทศกำลังพัฒนา (เช่น กลุ่มแอฟริกา ลาตินอเมริกา และเอเชีย) ยังมีท่าทีที่แตกต่างกันอยู่มากทั้งในประเด็นสารัตถะและในขั้นตอนการดำเนินการ (Procedural approach)

2. การประชุม IGC เริ่มมีการพัฒนาการที่สำคัญในปี 2552 เนื่องจากที่ประชุมได้เริ่มการเจรจาแบบรายข้อบท (text-based negotiation) ซึ่งจะพัฒนาไปสู่การจัดทำตราสารทางกฎหมายระหว่างประเทศ (International legal instrument (s)) ซึ่งจะนำไปสู่การวางระบบการคุ้มครองภูมิปัญญาท้องถิ่นในระหว่างประเทศ ทั้งนี้ การประชุม IGC ครั้งต่อไปจะมีขึ้นระหว่างวันที่ 3-7 พฤษภาคม 2553

3. การคุ้มครองภูมิปัญญาท้องถิ่นเป็นผลประโยชน์โดยตรงของประเทศไทย เพราะประเทศไทยมีความร่ำรวยในภูมิปัญญาท้องถิ่น ซึ่งสามารถนำไปใช้เพื่อผลประโยชน์เชิงพาณิชย์ของประเทศ และในขณะเดียวกันมีความเสี่ยงที่จะถูกผู้อื่นนำไปใช้โดยไม่ได้รับอนญาตหรือในทางที่ไม่เหมาะสม อย่างไรก็ตาม ภูมิปัญญาท้องถิ่นทั้ง 3 ประเภทข้างต้น เกี่ยวข้องกับหลายหน่วยงาน แต่ยังไม่มีหน่วยงานกลางที่ได้รับมอบหมายให้ดูแลประเด็นดังกล่าวอย่างเป็นทางการ ประเทศไทยจึงยังไม่มีนโยบายและท่าทีที่ชัดเจนเกี่ยวกับเรื่องนี้ ทำให้คณะผู้แทนไทยไม่สามารถแสดงบทบาทที่แข็งขันหรือรักษาประโยชน์ไทยในเวที IGC ได้เท่าที่ควร กระทรวงการต่างประเทศได้จัดระดมสมองเกี่ยวกับเรื่องนี้ขึ้นเมื่อวันที่ 19 มกราคม 2553 ซึ่งจากผลของการระดมสมองดังกล่าว กระทรวงการต่างประเทศเห็นควรให้จัดตั้งคณะกรรมการเตรียมการประชุม IGC ให้เป็นกลไกในการเตรียมการเจรจาอย่างเป็นระบบ เพื่อให้สามารถกำหนดท่าทีไทยที่ชัดเจน และสอดคล้องกับผลประโยชน์ของประเทศอย่างแท้จริง

4. คณะกรรมการเตรียมการประชุม IGC ประกอบด้วย รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ เป็นประธานกรรมการ ปลัดกระทรวงการต่างประเทศเป็นรองประธานกรรมการ ผู้แทนหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง จำนวน 8 คน ผู้แทนศูนย์พันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ ผู้แทนสำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ (องค์การมหาชน) เป็นผู้ทรงคุณวุฒิจำนวน 5 คน ร่วมเป็นกรรมการ อธิบดีกรมเศรษฐกิจระหว่างประเทศ เป็นกรรมการและ เลขานุการ ผู้แทนกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กระทรวงพาณิชย์ กระทรวงวัฒนธรรม เป็นกรรมการและผู้ช่วยเลขานุการ รวมจำนวน กรรมการทั้งสิ้น 21 คน มีอำนาจหน้าที่เสนอนโยบายต่อคณะรัฐมนตรีในเรื่องทรัพยากรพันธุกรรม ภูมิปัญญาท้องถิ่น และการแสดงออกทางวัฒนธรรมแบบดั้งเดิมเพื่อใช้ในกรอบ IGC และอำนาจหน้าที่อื่นอีก 3 ประการ ทั้งนี้ กระทรวงการต่างประเทศได้ตรวจสอบองค์ประกอบของคณะกรรมการให้มีความสอดคล้องกับรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยและกฎหมายที่เกี่ยวข้องเป็นที่เรียบร้อยแล้ว

--ที่ประชุมคณะรัฐมนตรี นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ (นายกรัฐมนตรี) วันที่ 4 พฤษภาคม 2553--จบ--