แท็ก
ร่างรัฐธรรมนูญ
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยฯ ฉบับปัจจุบัน ร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยฯ (วาระที่หนึ่ง) ร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทยฯ (วาระที่สอง) บันทึกประเด็น ความเห็นและข้อสังเหตุ
หมวด ๕ หมวด ๕ หมวด ๕
แนวนโยบายแห่งรัฐ หลักการพื้นฐานในการกำหนดนโยบายของรัฐ แนวนโยบายพื้นฐานแห่งรัฐ
--------------- --------------- ---------------
มาตรา ๕๘ บทบัญญัติในหมวดนี้มีไว้เพื่อเป็น มาตรา ๗๒ บทบัญญัติในหมวดนี้มีไว้เพื่อ มาตรา ๗๒ เดิม (ตัดออก)
แนวทางสำหรับการตรากฎหมาย และการกำหนด เป็นแนวทางสำหรับการตรากฎหมายและการกำหนด โดยไปบัญญัติรวมไว้ในมาตรา ๘๘
นโยบายในการบริหารราชการแผ่นดิน และไม่ก่อให้เกิด นโยบายในการบริหารราชการแผ่นดิน
สิทธิในการฟ้องร้องรัฐ
มาตรา ๕๙ รัฐต้องพิทักษ์รักษาไว้ซึ่ง มาตรา ๗๓ รัฐต้องพิทักษ์รักษาไว้ซึ่ง มาตรา ๗๑ รัฐต้องพิทักษ์รักษาไว้ซึ่ง
สถาบันพระมหากษัตริย์ เอกราช และบูรณภาพแห่ง สถาบันพระมหากษัตริย์ เอกราช และบูรณภาพแห่ง สถาบันพระมหากษัตริย์ เอกราชและบูรณภาพแห่ง
อาณาเขต อาณาเขต อาณาเขต
มาตรา ๖๐ รัฐต้องจัดให้มีกำลังทหารไว้เพื่อ มาตรา ๗๔ รัฐต้องจัดให้มีกำลังทหารไว้ มาตรา ๗๒ รัฐต้องจัดให้มีกำลังทหารไว้
รักษาเอกราชความมั่นคงของรัฐ และผลประโยชน์แห่งชาติ เพื่อรักษาเอกราช ความมั่นคงของรัฐ สถาบันพระมหา เพื่อพิทักษ์รักษาเอกราช ความมั่นคงของรัฐ สถาบัน
กำลังทหารพึงใช้เพื่อการรบหรือการสงคราม กษัตริย์ การปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระ พระมหากษัตริย์ ผลประโยชน์แห่งชาติ และการปก
และการป้องปรามมิให้เกิดสงคราม เพื่อปกป้องสถาบัน มหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข และการพัฒนาประเทศ ครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรง
พระมหากษัตริย์ และการปกครองในระบอบประชา เป็นประมุข และเพื่อการพัฒนาประเทศ
ธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขเพื่อปราบ
หรือป้องปรามการกบฎ และการจลาจล เพื่อการรักษา
ความมั่นคงของรัฐ และเพื่อการพัฒนาประเทศ
มาตรา ๗๕ รัฐต้องให้ความอุปถัมภ์และคุ้ม มาตรา ๗๓ รัฐต้องให้ความอุปถัมภ์และคุ้ม
ครองพุทธศาสนาและศาสนาอื่น ส่งเสริมความเข้าใจอัน ครองพระพุทธศาสนาและศาสนาอื่น ส่งเสริมความเข้า
ดีและความสมานฉันท์ระหว่างศาสนิกชนของทุกศาสนา ใจอันดีและความสมานฉันท์ระหว่างศาสนิกชนของทุก
รวมทั้งสนับสนุนการนำหลักธรรมของศาสนามาใช้เพื่อ ศาสนา รวมทั้งสนับสนุนการนำหลักธรรมของศาสนา
พัฒนาคุณธรรมและคุณภาพชีวิต มาใช้เพื่อเสริมสร้างคุณธรรมและพัฒนาคุณภาพชีวิต
มาตรา ๖๒ รัฐพึงส่งเสริมสัมพันธไมตรีกับ มาตรา ๗๖ รัฐต้องส่งเสริมสัมพันธไมตรีกับ มาตรา ๗๔ รัฐต้องส่งเสริมสัมพันธไมตรีกับ
นานาประเทศ และถือหลักเสมอภาคในการปฏิบัติต่อกัน นานาประเทศ และถือหลักในการปฏิบัติต่อกันอย่างเสมอภาค นานาประเทศ และพึงถือหลักในการปฏิบัติต่อกันอย่างเสมอภาค
(ความในมาตรานี้ ของร่างรัฐธรรมนูญฯ ฉบับ มาตรา ๗๗ รัฐต้องดูแลให้มีการปฏิบัติตาม มาตรา ๗๕ รัฐต้องดูแลให้มีการปฏิบัติตาม
ใหม่ ตรงกับข้อความในมาตรา ๖๑ มาตรา ๖๓ มาตรา กฎหมาย คุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของบุคคล จัดระบบ กฎหมาย คุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของบุคคล จัด
๖๔ ของรัฐธรรมนูญฯ ฉบับปัจจุบัน) งานของกระบวนการยุติธรรมให้มีประสิทธิภาพและ ระบบงานของกระบวนการยุติธรรมให้มีประสิทธิภาพ
อำนวยความยุติธรรมแก่ประชาชนอย่างเท่าเทียมกัน และอำนวยความยุติธรรมแก่ประชาชนอย่างรวดเร็ว
มาตรา ๖๑ รัฐต้องดูแลให้มีการปฏิบัติ รวมทั้งจัดระบบงานราชการและงานของรัฐอย่างอื่นให้มี และเท่าเทียมกัน รวมทั้งจัดระบบงานราชการและงาน
ตามกฎหมายและรักษาความสงบเรียบร้อย เพื่อให้ ประสิทธิภาพเพื่อตอบสนองความต้องการของประชาชน ของรัฐอย่างอื่นให้มีประสิทธิภาพเพื่อตอบสนองความ
ประชาชนมีความปลอดภัยในชีวิต ร่างกายและทรัพย์สิน ต้องการของประชาชน
และในการดำเนินชีวิตโดยปกติสุข รัฐต้องจัดสรรงบประมาณให้พอเพียงกับการ
บริหารงานโดยอิสระของคณะกรรมการการเลือกตั้ง ผู้
มาตรา ๖๓ รัฐพึงจัดระบบงานราชการ ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภา คณะกรรมการสิทธิมนุษย
และงานของรัฐอย่างอื่นให้มีประสิทธิภาพ ขจัดขั้นตอน ชนแห่งชาติ ศาลรัฐธรรมนูญ ศาลยุติธรรม ศาลปก
ที่ไม่จำเป็น และกำหนดขอบเขตการใช้ดุลพินิจของ ครอง คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริต
เจ้าหน้าที่ของรัฐให้ชัดเจน และพึงดำเนินการทุกวิถีทาง แห่งชาติ และคณะกรรมการตรวจเงินแผ่นดิน
เพื่อป้องกันและปราบปรามการเลือกปฏิบัติ หรือการ
แสวงหาประโยชน์โดยมิชอบ
มาตรา ๖๔ รัฐพึงจัดระบบงานของกระบวน
การยุติธรรมให้มีประสิทธิภาพและเกิดความยุติธรรม
แก่ประชาชนเท่าเทียมกันโดยทั่วถึงและให้เป็นไปด้วย
ความสะดวกรวดเร็ว
มาตรา ๖๙ รัฐพึงส่งเสริมประชาชนให้เข้าใจ มาตรา ๗๘ รัฐต้องส่งเสริมการมีส่วนร่วม มาตรา ๗๖ รัฐต้องส่งเสริมและสนับสนุน
และเลื่อมใส ศรัทราในการปกครองระบอบประชา ของประชาชนในการกำหนดนโยบายและการตัดสินใจ การมีส่วนร่วมของประชาชนในการกำหนดนโยบาย
ธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข ทางการเมืองทุกระดับ การตัดสินใจทางการเมือง การวางแผนพัฒนาทาง
รัฐพึงส่งเสริมให้ประชาชนเข้าใจในการ เศรษฐกิจ สังคม และการเมือง รวมทั้งการตรวจสอบ
ปกครองส่วนท้องถิ่น ตลอดทั้งสนับสนุนท้องถิ่นให้มีสิทธิ การใช้อำนาจรัฐทุกระดับ
ปกครองตนเอง ทั้งนี้ ตามที่กฎหมายบัญญัติ
มาตรา ๗๐ รัฐพึงจัดให้มีแผนพัฒนาการเมือง มาตรา ๗๙ รัฐต้องจัดให้มีแผนพัฒนาการ มาตรา ๗๗ รัฐต้องจัดให้มีแผนพัฒนาการ
ที่สอดคล้องกับแนวนโยบายแห่งรัฐ และการ เมือง จัดทำมาตรฐานทางคุณธรรมและจริยธรรมของผู้ เมือง จัดทำมาตรฐานทางคุณธรรมและจริยธรรมของผู้
ปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ ดำรงตำแหน่งทางการเมือง ข้าราชการ และพนักงาน ดำรงตำแหน่งทางการเมือง ข้าราชการ และพนักงาน
ทรงเป็นประมุข หรือลูกจ้างอื่นของรัฐ เพื่อป้องกันการทุจริตและ หรือลูกจ้างอื่นของรัฐ เพื่อป้องกันการทุจริตและ
ประพฤติมิชอบ และเสริมสร้างความมีประสิทธิภาพ ประพฤติมิชอบ และเสริมสร้างประสิทธิภาพในการ
ปฏิบัติหน้าที่
มาตรา ๗๒ รัฐพึงส่งเสริมให้มีการกระจาย มาตรา ๘๐ รัฐต้องกระจายอำนาจให้ท้อง มาตรา ๗๘ รัฐต้องกระจายอำนาจให้ท้อง
อำนาจทางการคลังแก่ท้องถิ่น ให้ท้องถิ่นมีความสามารถ ถิ่นพึ่งตนเองและตัดสินใจในกิจการท้องถิ่นได้เอง ถิ่นพึ่งตนเองและตัดสินใจในกิจการท้องถิ่นได้เอง
ในการจัดเก็บรายได้ และการบริหารรายได้ พัฒนาเศรษฐกิจท้องถิ่นและระบบสาธารณูปโภคและ พัฒนาเศรษฐกิจท้องถิ่นและระบบสาธารณูปโภคและ
เพื่อประโยชน์ในการให้บริการที่ดีแก่ประชาชน สาธารณูปการในท้องถิ่นให้ทั่วถึงและเท่าเทียมกันทั่ว สาธารณูปการตลอดทั้งโครงสร้างพื้นฐานสารสนเทศใน
ประเทศ รวมทั้งอาจพัฒนาจังหวัดที่มีความพร้อมให้ ท้องถิ่นให้ทั่วถึงและเท่าเทียมกันทั่วประเทศ รวมทั้ง
เป็นองค์การปกครองส่วนท้องถิ่นขนาดใหญ่โดยคำนึง พัฒนาจังหวัดที่มีความพร้อมให้เป็นองค์กรปกครอง
ถึงเจตนารมณ์ของประชาชนในจังหวัดนั้น ส่วนท้องถิ่นขนาดใหญ่โดยคำนึงถึงเจตนารมณ์ของ
ประชาชนในจังหวัดนั้น
มาตรา ๗๙ รัฐต้องส่งเสริมและสนับสนุนให้
ประชาชนมีส่วนร่วมในการสงวน บำรุงรักษา และใช้
ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติและความหลาก
หลายทางชีวภาพอย่างสมดุล รวมทั้งมีส่วนร่วมในการ
ส่งเสริม บำรุงรักษา และคุ้มครองคุณภาพสิ่งแวดล้อม
ตามหลักการการพัฒนาที่ยั่งยืน ตลอดจนควบคุมและ
กำจัดภาวะมลพิษที่มีผลต่อสุขภาพอนามัย สวัสดิภาพ
และคุณภาพชีวิตของประชาชน
(ความในมาตรานี้ ของร่างรัฐธรรมนูญฯ ฉบับ มาตรา ๘๐ รัฐต้องคุ้มครองและพัฒนาเด็ก
ใหม่ ตรงกับข้อความในมาตรา ๖๘ และมาตรา ๘๙ ทวิ และเยาวชน ส่งเสริมความเสมอภาคของหญิงและชาย
ของรัฐธรรมนูญฯ ฉบับปัจจุบัน) เสริมสร้างและพัฒนาความเป็นปึกแผ่นของครอบครัว
และความเข้มแข็งของชุมชน
มาตรา ๖๘ รัฐพึงสนับสนุน และส่งเสริมการ รัฐต้องสงเคราะห์คนชรา ผู้ยากไร้ ผู้พิการ
พัฒนาพลเมืองของชาติโดยเฉพาะอย่างยิ่งเด็ก และ หรือทุพพลภาพ และผู้ด้อยโอกาสให้มีคุณภาพชีวิตที่ดี
เยาวชนให้เป็นผู้มีความสมบูรณ์ทั้งทางร่างกาย จิตใจ สติ และพึ่งตนเองได้
ปัญญา คุณธรรม และจริยธรรม
มาตรา ๘๙ ทวิ รัฐพึงช่วยเหลือและ
สงเคราะห์ผู้สูงอายุและผู้พิการให้มีสุขภาพ กำลังใจ และ
ความหวังในชีวิตเพื่อสามารถดำรงตนอยู่ได้ตามสมควร
(ความในมาตรานี้ ของร่างรัฐธรรมนูญฯ ฉบับ มาตรา ๘๑ รัฐต้องจัดการศึกษาและ มาตรา ๘๑ รัฐต้องจัดการศึกษาอบรมและ
ใหม่ ตรงกับข้อความในมาตรา ๖๕ มาตรา ๖๖ และ สนับสนุนให้เอกชนจัดการศึกษาให้เกิดความรู้คู่คุณ สนับสนุนให้เอกชนจัดการศึกษาอบรมให้เกิดความรู้คู่
มาตรา ๗๖ ของรัฐธรรมนูญฯ ฉบับปัจจุบัน) ธรรม สร้างเสริมความรู้ที่ถูกต้องเกี่ยวกับการเมืองการ คุณธรรม จัดให้มีกฎหมายเกี่ยวกับการศึกษาแห่งชาติ
ปกครองในระบอบประชาธิปไตย สนับสนุนการค้นคว้า ปรับปรุงการศึกษาให้สอดคล้องกับความเปลี่ยนแปลง
มาตรา ๖๕ รัฐพึงส่งเสริมและบำรุงการศึกษา วิจัย พัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเพื่อการพัฒนา ทางเศรษฐกิจและสังคม สร้างเสริมความรู้และปลูกฝัง
อบรมและการฝึกอาชีพตามความเหมาะสมและความ ประเทศ และส่งเสริมศิลปะและวัฒนธรรมของชาติ จิตสำนึกที่ถูกต้องเกี่ยวกับการเมืองการปกครองใน
ต้องการของประเทศ และพึงส่งเสริมให้เอกชน ระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็น
มีส่วนร่วมในการจัดการศึกษาอบรมทุกระดับตามที่ ประมุข สนับสนุนการค้นคว้าวิจัยในศิลปวิทยาการ
กฎหมายบัญญัติ ต่าง ๆ เร่งรัดพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเพื่อ
การจัดระบบการศึกษาอบรมเป็นหน้าที่ของรัฐ การพัฒนาประเทศ พัฒนาวิชาชีพครู และส่งเสริมภูมิ
โดยเฉพาะ สถานศึกษาทั้งปวงย่อมอยู่ภายใต้การกำกับดูแลของรัฐ ปัญญาท้องถิ่น ศิลปะและวัฒนธรรมของชาติ
การศึกษาอบรมภาคบังคับในสถานศึกษาของ
รัฐจะต้องจัดให้โดยไม่เก็บค่าเล่าเรียน และโดยทั่วถึง
อย่างมีประสิทธิภาพ
การศึกษาอบรมขั้นอุดมศึกษา รัฐพึงจัดให้
สถานศึกษาดำเนินกิจการได้โดยอิสระภายในขอบเขต
ตามที่กฎหมายบัญญัติ
รัฐพึงช่วยเหลือผู้ยากไร้และด้อยโอกาสให้ได้
รับทุนและปัจจัยต่าง ๆ ในการศึกษาอบรมและการฝึกอาชีพ
มาตรา ๖๖ รัฐพึงสนับสนุนการค้นคว้าวิจัยใน
ศิลปะและวิทยาการต่าง ๆ และพึงส่งเสริมและเร่งรัดให้มี
การพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเพื่อนำมาใช้ใน
การพัฒนาประเทศ
มาตรา ๗๖ รัฐพึงรักษาและส่งเสริมศิลปะ
และวัฒนธรรมของชาติ
มาตรา ๘๙ จัตวา รัฐพึงส่งเสริมการ มาตรา ๘๒ รัฐต้องจัดและส่งเสริมการ มาตรา ๘๒ รัฐต้องจัดและส่งเสริมการ
สาธารณสุขที่ได้มาตรฐานโดยทั่วถึงและพึงให้การรักษา สาธารณสุขให้ประชาชนได้รับบริการที่ได้มาตรฐานและ สาธารณสุขให้ประชาชนได้รับบริการที่ได้มาตรฐานและ
พยาบาลแก่ผู้ยากไร้โดยไม่คิดมูลค่า และพึงส่งเสริมให้ มีประสิทธิภาพอย่างทั่วถึง มีประสิทธิภาพอย่างทั่วถึง
เอกชนมีส่วนร่วมด้วยเท่าที่จะกระทำได้
การป้องกันและขจัดโรคติดต่ออันตราย รัฐจะ
ต้องกระทำให้แก่ประชาชนโดยไม่คิดมูลค่าและทันต่อเหตุการณ์
(ความในมาตรานี้ ของร่างรัฐธรรมนูญฯ ฉบับ มาตรา ๘๓ รัฐต้องส่งเสริมและสนับสนุนให้ มาตรา ๘๓ เดิม (ตัดออก)
ใหม่ ตรงกับข้อความในมาตรา ๗๘ มาตรา ๘๗ ของรัฐ ประชาชนมีส่วนร่วมในการบำรุงรักษาและใช้ประโยชน์ โดยไปบัญญัติรวมไว้ในมาตรา ๕๖
ธรรมนูญฯ ฉบับปัจจุบัน) จากทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างสมดุลและยั่งยืน
มาตรา ๗๘ รัฐพึงบำรุงรักษาสภาพ
แวดล้อม ความสมดุลของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่ง
ทดแทน และพึงป้องกันและขจัดมลพิษและวางแผน
การใช้ดินและน้ำให้เหมาะสม
มาตรา ๘๗ รัฐพึงวางนโยบายประชากรให้
เหมาะสมกับทรัพยากรของชาติ ภาวะทาง เศรษฐกิจและ
สังคม และความเจริญในทางวิทยากรเพื่อประโยชน์ใน
การพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม และเพื่อความมั่นคงของรัฐ
มาตรา ๗๔ รัฐต้องกระจายรายได้ไปสู่ชนบท มาตรา ๘๔ รัฐต้องดำเนินการให้มีการกระ มาตรา ๘๓ รัฐต้องดำเนินการให้มีการกระ
อย่างทั่วถึง จายรายได้ให้เป็นธรรม สงเคราะห์คนชรา ผู้ยากไร้และ จายรายได้อย่างเป็นธรรม
ผู้ด้อยโอกาสให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีและพึ่งตนเองได้
(ความในมาตรานี้ ของร่างรัฐธรรมนูญฯ ฉบับ มาตรา ๘๕ รัฐต้องจัดระบบการถือครองที่ มาตรา ๘๔ รัฐต้องจัดระบบการถือครองที่
ใหม่ ตรงกับข้อความในมาตรา ๘๑ มาตรา ๘๒ และ ดิน และการใช้ที่ดินและแหล่งน้ำเพื่อเกษตรกรรมให้ ดิน และการใช้ที่ดินอย่างเหมาะสม จัดหาแหล่งน้ำเพื่อ
มาตรา ๘๓ ของรัฐธรรมนูญฯ ฉบับปัจจุบัน) เกษตรกรอย่างทั่วถึง และรักษาผลประโยชน์ของเกษตร เกษตรกรรมให้เกษตรกรอย่างทั่วถึง และรักษาผล
กรในการผลิตและการตลาดสินค้าเกษตรให้ได้รับผล ประโยชน์ของเกษตรกรในการผลิตและการตลาดสินค้า
มาตรา ๘๑ รัฐพึงจัดระบบการถือกรรมสิทธิ์ ตอบแทนสูงสุด เกษตรให้ได้รับผลตอบแทนสูงสุด รวมทั้ง ส่งเสริมการ
และสิทธิครอบครองที่ดินเพื่อประโยชน์แห่งการอยู่ รวมตัวของเกษตรกรเพื่อวางแผนการเกษตรและรักษา
อาศัย การส่งเสริมเกษตรกรรม อุตสาหกรรม หรือ ผลประโยชน์ร่วมกันของเกษตรกร
พาณิชยกรรมหรือเพื่อการอย่างอื่น และพึงกำหนดพันธะ
ให้เจ้าของสิทธิในที่ดินให้เป็นประโยชน์ตามความเหมาะ
สมแก่สภาพของที่ดิน
มาตรา ๘๒ รัฐพึงดำเนินการอย่างมีประสิทธิ
ภาพให้เกษตรกรมีกรรมสิทธิ์ หรือสิทธิในที่ดินอย่าง
ทั่วถึงเพื่อประกอบเกษตรกรรม โดยการปฏิรูปที่ดิน การ
จัดรูปที่ดินหรือวิธีอื่น
รัฐพึงจัดหาน้ำและดูแลการใช้น้ำให้มีเพียงพอ
และเหมาะสมแก่เกษตรกรรม
มาตรา ๘๓ รัฐพึงส่งเสริมคุ้มครองและรักษาผล
ประโยชน์ของเกษตรกรในด้านการผลิต การเก็บรักษา
และการจำหน่ายผลผลิต เพื่อให้เกษตรกรได้รับผลตอบ
แทนที่เป็นธรรม และพึงส่งเสริมให้เกษตรกรรวมตัวกัน
เพื่อรักษาผลประโยชน์ดังกล่าวโดยจัดตั้งเป็นสหกรณ์หรือวิธีอื่น
มาตรา ๘๐ รัฐพึงส่งเสริม สนับสนุน และ มาตรา ๘๕ รัฐต้องส่งเสริม สนับสนุน และ
คุ้มครองระบบสหกรณ์ คุ้มครองระบบสหกรณ์
มาตรา ๘๙ ตรี รัฐพึงส่งเสริมให้ประชากรวัย มาตรา ๘๖ รัฐต้องส่งเสริมให้ประชากรวัย
ทำงานมีงานทำและพึงคุ้มครองแรงงาน โดยเฉพาะแรง ทำงานมีงานทำ คุ้มครองแรงงานโดยเฉพาะแรงงาน
งานเด็กและแรงงานหญิงกับจัดระบบแรงงานสัมพันธ์ เด็กและแรงงานหญิง จัดระบบแรงงานสัมพันธ์ การ
รวมทั้งค่าตอบแทนแรงงานให้เป็นธรรม ประกันสังคม รวมทั้งค่าตอบแทนแรงงานให้เป็นธรรม
(ความในมาตรานี้ ของร่างรัฐธรรมนูญฯ ฉบับ มาตรา ๘๖ รัฐต้องสนับสนุนระบบ มาตรา ๘๗ รัฐต้องสนับสนุนระบบ
ใหม่ ตรงกับข้อความในมาตรา ๘๔ มาตรา ๘๕ และ เศรษฐกิจแบบเสรี วางมาตรการให้มีการแข่งขันอย่าง เศรษฐกิจแบบเสรีโดยอาศัยกลไกตลาด กำกับดูแลให้มี
มาตรา ๘๖ ของรัฐธรรมนูญฯ ฉบับปัจจุบัน) เป็นธรรม คุ้มครองผู้บริโภค และป้องกันการผูกขาดตัด การแข่งขันอย่างเป็นธรรม คุ้มครองผู้บริโภค และป้อง
ตอนทั้งทางตรงและทางอ้อม รวมทั้งลดกฎหมายและ กันการผูกขาดตัดตอนทั้งทางตรงและทางอ้อม รวมทั้ง
มาตรา ๘๔ รัฐพึงสนับสนุนให้เอกชนมี กฎเกณฑ์ที่ควบคุมธุรกิจที่ไม่สอดคล้องกับความจำเป็น ยกเลิกและละเว้นการตรากฎหมายและกฎเกณฑ์ที่ควบ
บทบาทในทางเศรษฐกิจ ทางเศรษฐกิจลง และต้องไม่ประกอบกิจการแข่งขันกับ คุมธุรกิจที่ไม่สอดคล้องกับความจำเป็นทางเศรษฐกิจ
เอกชน เว้นแต่มีความจำเป็นเพื่อประโยชน์ในการรักษา และต้องไม่ประกอบกิจการแข่งขันกับเอกชน เว้นแต่มี
มาตรา ๘๕ รัฐไม่พึงประกอบกิจการอันมี ความมั่นคงของรัฐ รักษาผลประโยชน์ส่วนรวม หรือการ ความจำเป็นเพื่อประโยชน์ในการรักษาความมั่นคงของ
ลักษณะเป็นธุรกิจหรือเป็นการแข่งขันกับเอกชน เว้นแต่ จัดให้มีการสาธารณูปโภค รัฐ รักษาผลประโยชน์ส่วนรวม หรือการจัดให้มีการ
มีความจำเป็นเพื่อประโยชน์ในการรักษาความมั่นคงของ สาธารณูปโภค
รัฐ การรักษาประโยชน์ส่วนรวม หรือการจัดให้มีการสาธารณูปโภค
มาตรา ๘๖ รัฐพึงวางมาตรการมิให้มีการผูก
ขาดตัดตอนในทางเศรษฐกิจ โดยเอกชนซึ่งมิได้อาศัย
อำนาจตามบทบัญญัติแห่งกฎหมาย ทั้งนี้ไม่ว่าการผูก
ขาดตัดตอนนั้นจะเป็นโดยทางตรงหรือทางอ้อม
มาตรา ๕๘ บทบัญญัติในหมวดนี้มีไว้เพื่อเป็น มาตรา ๘๗ ในการแถลงนโยบายต่อรัฐสภา มาตรา ๘๘ บทบัญญัติในหมวดนี้มีไว้เพื่อ
แนวทางสำหรับการตรากฎหมาย และการกำหนด ตามมาตรา ๒๐๗ คณะรัฐมนตรีที่จะเข้าบริหารราชการ เป็นแนวทางสำหรับการตรากฎหมายและการกำหนด
นโยบายในการบริหารราชการแผ่นดิน และไม่ก่อให้เกิด แผ่นดิน ต้องชี้แจงต่อรัฐสภาให้ชัดแจ้งว่าจะพยายาม นโยบายในการบริหารราชการแผ่นดิน
สิทธิในการฟ้องร้องรัฐ ดำเนินการเพื่อบริหารราชการแผ่นดินให้เป็นไปตาม ในการแถลงนโยบายต่อรัฐสภาตามมาตรา
หลักการพื้นฐานในการกำหนดนโยบายของรัฐตามที่ ๒๑๑ คณะรัฐมนตรีที่จะเข้าบริหารราชการแผ่นดิน
บัญญัติไว้ในหมวดนี้ และต้องจัดทำรายงานเสนอต่อรัฐ ต้องชี้แจงต่อรัฐสภาให้ชัดแจ้งว่าจะดำเนินการใดเพื่อ
สภาปีละหนึ่งครั้งแสดงผลการดำเนินการ รวมทั้งปัญหา บริหารราชการแผ่นดินให้เป็นไปตามแนวนโยบายพื้น
และอุปสรรคในการดำเนินการดังกล่าว เพื่อเผยแพร่ให้ ฐานแห่งรัฐตามที่บัญญัติไว้ในหมวดนี้ และต้องจัดทำ
ประชาชนทราบ รายงานแสดงผลการดำเนินการรวมทั้งปัญหาและ
อุปสรรค เสนอต่อรัฐสภาปีละหนึ่งครั้ง
มาตรา ๘๙ เพื่อประโยชน์ในการดำเนิน
การตามหมวดนี้ ให้รัฐจัดให้มีสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจ
และสังคมแห่งชาติ มีหน้าที่ให้คำปรึกษาและข้อเสนอ
แนะต่อคณะรัฐมนตรีในปัญหาต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับ
เศรษฐกิจและสังคม
แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติและ
แผนอื่นตามที่กฎหมายบัญญัติ ต้องให้สภาที่ปรึกษา
เศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติให้ความเห็นก่อน
พิจารณาประกาศใช้
องค์ประกอบ ที่มา อำนาจหน้าที่ และการ
ดำเนินงานของสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่ง
ชาติ ให้เป็นไปตามที่กฎหมายบัญญัติ
มาตรา ๖๗ รัฐพึงรักษา ส่งเสริม และพัฒนา
ความเสมอภาคของชายและหญิง
มาตรา ๗๑ รัฐต้องดำเนินการ และสนับสนุน
ให้การเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร และสมาชิก
สภาท้องถิ่น ตลอดจนการสรรหาสมาชิกวุฒิสภาให้เป็น
ไปโดยสุจริตและยุติธรรมตามเจตนารมณ์ ของการ
ปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข
มาตรา ๗๓ รัฐพึงจัดการดำเนินงานเกี่ยวกับ
โครง สร้างพื้นฐานไปยังชนบทอย่างทั่วถึง จริงจัง
ต่อเนื่อง และเป็นธรรม
มาตรา ๗๕ รัฐจะต้องสงวนอาชีพบางประเภท
ที่สำคัญให้แก่คนไทย
มาตรา ๗๗ รัฐพึงส่งเสริมการกีฬา การ
ท่องเที่ยว และนันทนาการ
มาตรา ๗๙ รัฐพึงดำเนินการเพื่อยกระดับคุณ
ภาพและมาตรฐานการดำรงชีวิตของบุคคลให้สูงขึ้น
มาตรา ๘๘ รัฐพึงสงเคราะห์ผู้ประสบภัย
เนื่องในการปฏิบัติหน้าที่เพื่อประเทศชาติ หรือในการ
ช่วยเหลือราชการ หรือปฏิบัติตามหน้าที่มนุษยธรรม
หรือเนื่องจากสาธารณภัย
มาตรา ๘๙ รัฐพึงจัดให้มีการสังคมสงเคราะห์
ส่งเสริมและสนับสนุนให้เอกชนมีส่วนร่วมในการสังคมสงเคราะห์
--คณะกรรมาธิการประชาสัมพันธ์สภาร่างรัฐธรรมนูญ--
หมวด ๕ หมวด ๕ หมวด ๕
แนวนโยบายแห่งรัฐ หลักการพื้นฐานในการกำหนดนโยบายของรัฐ แนวนโยบายพื้นฐานแห่งรัฐ
--------------- --------------- ---------------
มาตรา ๕๘ บทบัญญัติในหมวดนี้มีไว้เพื่อเป็น มาตรา ๗๒ บทบัญญัติในหมวดนี้มีไว้เพื่อ มาตรา ๗๒ เดิม (ตัดออก)
แนวทางสำหรับการตรากฎหมาย และการกำหนด เป็นแนวทางสำหรับการตรากฎหมายและการกำหนด โดยไปบัญญัติรวมไว้ในมาตรา ๘๘
นโยบายในการบริหารราชการแผ่นดิน และไม่ก่อให้เกิด นโยบายในการบริหารราชการแผ่นดิน
สิทธิในการฟ้องร้องรัฐ
มาตรา ๕๙ รัฐต้องพิทักษ์รักษาไว้ซึ่ง มาตรา ๗๓ รัฐต้องพิทักษ์รักษาไว้ซึ่ง มาตรา ๗๑ รัฐต้องพิทักษ์รักษาไว้ซึ่ง
สถาบันพระมหากษัตริย์ เอกราช และบูรณภาพแห่ง สถาบันพระมหากษัตริย์ เอกราช และบูรณภาพแห่ง สถาบันพระมหากษัตริย์ เอกราชและบูรณภาพแห่ง
อาณาเขต อาณาเขต อาณาเขต
มาตรา ๖๐ รัฐต้องจัดให้มีกำลังทหารไว้เพื่อ มาตรา ๗๔ รัฐต้องจัดให้มีกำลังทหารไว้ มาตรา ๗๒ รัฐต้องจัดให้มีกำลังทหารไว้
รักษาเอกราชความมั่นคงของรัฐ และผลประโยชน์แห่งชาติ เพื่อรักษาเอกราช ความมั่นคงของรัฐ สถาบันพระมหา เพื่อพิทักษ์รักษาเอกราช ความมั่นคงของรัฐ สถาบัน
กำลังทหารพึงใช้เพื่อการรบหรือการสงคราม กษัตริย์ การปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระ พระมหากษัตริย์ ผลประโยชน์แห่งชาติ และการปก
และการป้องปรามมิให้เกิดสงคราม เพื่อปกป้องสถาบัน มหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข และการพัฒนาประเทศ ครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรง
พระมหากษัตริย์ และการปกครองในระบอบประชา เป็นประมุข และเพื่อการพัฒนาประเทศ
ธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขเพื่อปราบ
หรือป้องปรามการกบฎ และการจลาจล เพื่อการรักษา
ความมั่นคงของรัฐ และเพื่อการพัฒนาประเทศ
มาตรา ๗๕ รัฐต้องให้ความอุปถัมภ์และคุ้ม มาตรา ๗๓ รัฐต้องให้ความอุปถัมภ์และคุ้ม
ครองพุทธศาสนาและศาสนาอื่น ส่งเสริมความเข้าใจอัน ครองพระพุทธศาสนาและศาสนาอื่น ส่งเสริมความเข้า
ดีและความสมานฉันท์ระหว่างศาสนิกชนของทุกศาสนา ใจอันดีและความสมานฉันท์ระหว่างศาสนิกชนของทุก
รวมทั้งสนับสนุนการนำหลักธรรมของศาสนามาใช้เพื่อ ศาสนา รวมทั้งสนับสนุนการนำหลักธรรมของศาสนา
พัฒนาคุณธรรมและคุณภาพชีวิต มาใช้เพื่อเสริมสร้างคุณธรรมและพัฒนาคุณภาพชีวิต
มาตรา ๖๒ รัฐพึงส่งเสริมสัมพันธไมตรีกับ มาตรา ๗๖ รัฐต้องส่งเสริมสัมพันธไมตรีกับ มาตรา ๗๔ รัฐต้องส่งเสริมสัมพันธไมตรีกับ
นานาประเทศ และถือหลักเสมอภาคในการปฏิบัติต่อกัน นานาประเทศ และถือหลักในการปฏิบัติต่อกันอย่างเสมอภาค นานาประเทศ และพึงถือหลักในการปฏิบัติต่อกันอย่างเสมอภาค
(ความในมาตรานี้ ของร่างรัฐธรรมนูญฯ ฉบับ มาตรา ๗๗ รัฐต้องดูแลให้มีการปฏิบัติตาม มาตรา ๗๕ รัฐต้องดูแลให้มีการปฏิบัติตาม
ใหม่ ตรงกับข้อความในมาตรา ๖๑ มาตรา ๖๓ มาตรา กฎหมาย คุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของบุคคล จัดระบบ กฎหมาย คุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของบุคคล จัด
๖๔ ของรัฐธรรมนูญฯ ฉบับปัจจุบัน) งานของกระบวนการยุติธรรมให้มีประสิทธิภาพและ ระบบงานของกระบวนการยุติธรรมให้มีประสิทธิภาพ
อำนวยความยุติธรรมแก่ประชาชนอย่างเท่าเทียมกัน และอำนวยความยุติธรรมแก่ประชาชนอย่างรวดเร็ว
มาตรา ๖๑ รัฐต้องดูแลให้มีการปฏิบัติ รวมทั้งจัดระบบงานราชการและงานของรัฐอย่างอื่นให้มี และเท่าเทียมกัน รวมทั้งจัดระบบงานราชการและงาน
ตามกฎหมายและรักษาความสงบเรียบร้อย เพื่อให้ ประสิทธิภาพเพื่อตอบสนองความต้องการของประชาชน ของรัฐอย่างอื่นให้มีประสิทธิภาพเพื่อตอบสนองความ
ประชาชนมีความปลอดภัยในชีวิต ร่างกายและทรัพย์สิน ต้องการของประชาชน
และในการดำเนินชีวิตโดยปกติสุข รัฐต้องจัดสรรงบประมาณให้พอเพียงกับการ
บริหารงานโดยอิสระของคณะกรรมการการเลือกตั้ง ผู้
มาตรา ๖๓ รัฐพึงจัดระบบงานราชการ ตรวจการแผ่นดินของรัฐสภา คณะกรรมการสิทธิมนุษย
และงานของรัฐอย่างอื่นให้มีประสิทธิภาพ ขจัดขั้นตอน ชนแห่งชาติ ศาลรัฐธรรมนูญ ศาลยุติธรรม ศาลปก
ที่ไม่จำเป็น และกำหนดขอบเขตการใช้ดุลพินิจของ ครอง คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริต
เจ้าหน้าที่ของรัฐให้ชัดเจน และพึงดำเนินการทุกวิถีทาง แห่งชาติ และคณะกรรมการตรวจเงินแผ่นดิน
เพื่อป้องกันและปราบปรามการเลือกปฏิบัติ หรือการ
แสวงหาประโยชน์โดยมิชอบ
มาตรา ๖๔ รัฐพึงจัดระบบงานของกระบวน
การยุติธรรมให้มีประสิทธิภาพและเกิดความยุติธรรม
แก่ประชาชนเท่าเทียมกันโดยทั่วถึงและให้เป็นไปด้วย
ความสะดวกรวดเร็ว
มาตรา ๖๙ รัฐพึงส่งเสริมประชาชนให้เข้าใจ มาตรา ๗๘ รัฐต้องส่งเสริมการมีส่วนร่วม มาตรา ๗๖ รัฐต้องส่งเสริมและสนับสนุน
และเลื่อมใส ศรัทราในการปกครองระบอบประชา ของประชาชนในการกำหนดนโยบายและการตัดสินใจ การมีส่วนร่วมของประชาชนในการกำหนดนโยบาย
ธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข ทางการเมืองทุกระดับ การตัดสินใจทางการเมือง การวางแผนพัฒนาทาง
รัฐพึงส่งเสริมให้ประชาชนเข้าใจในการ เศรษฐกิจ สังคม และการเมือง รวมทั้งการตรวจสอบ
ปกครองส่วนท้องถิ่น ตลอดทั้งสนับสนุนท้องถิ่นให้มีสิทธิ การใช้อำนาจรัฐทุกระดับ
ปกครองตนเอง ทั้งนี้ ตามที่กฎหมายบัญญัติ
มาตรา ๗๐ รัฐพึงจัดให้มีแผนพัฒนาการเมือง มาตรา ๗๙ รัฐต้องจัดให้มีแผนพัฒนาการ มาตรา ๗๗ รัฐต้องจัดให้มีแผนพัฒนาการ
ที่สอดคล้องกับแนวนโยบายแห่งรัฐ และการ เมือง จัดทำมาตรฐานทางคุณธรรมและจริยธรรมของผู้ เมือง จัดทำมาตรฐานทางคุณธรรมและจริยธรรมของผู้
ปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ ดำรงตำแหน่งทางการเมือง ข้าราชการ และพนักงาน ดำรงตำแหน่งทางการเมือง ข้าราชการ และพนักงาน
ทรงเป็นประมุข หรือลูกจ้างอื่นของรัฐ เพื่อป้องกันการทุจริตและ หรือลูกจ้างอื่นของรัฐ เพื่อป้องกันการทุจริตและ
ประพฤติมิชอบ และเสริมสร้างความมีประสิทธิภาพ ประพฤติมิชอบ และเสริมสร้างประสิทธิภาพในการ
ปฏิบัติหน้าที่
มาตรา ๗๒ รัฐพึงส่งเสริมให้มีการกระจาย มาตรา ๘๐ รัฐต้องกระจายอำนาจให้ท้อง มาตรา ๗๘ รัฐต้องกระจายอำนาจให้ท้อง
อำนาจทางการคลังแก่ท้องถิ่น ให้ท้องถิ่นมีความสามารถ ถิ่นพึ่งตนเองและตัดสินใจในกิจการท้องถิ่นได้เอง ถิ่นพึ่งตนเองและตัดสินใจในกิจการท้องถิ่นได้เอง
ในการจัดเก็บรายได้ และการบริหารรายได้ พัฒนาเศรษฐกิจท้องถิ่นและระบบสาธารณูปโภคและ พัฒนาเศรษฐกิจท้องถิ่นและระบบสาธารณูปโภคและ
เพื่อประโยชน์ในการให้บริการที่ดีแก่ประชาชน สาธารณูปการในท้องถิ่นให้ทั่วถึงและเท่าเทียมกันทั่ว สาธารณูปการตลอดทั้งโครงสร้างพื้นฐานสารสนเทศใน
ประเทศ รวมทั้งอาจพัฒนาจังหวัดที่มีความพร้อมให้ ท้องถิ่นให้ทั่วถึงและเท่าเทียมกันทั่วประเทศ รวมทั้ง
เป็นองค์การปกครองส่วนท้องถิ่นขนาดใหญ่โดยคำนึง พัฒนาจังหวัดที่มีความพร้อมให้เป็นองค์กรปกครอง
ถึงเจตนารมณ์ของประชาชนในจังหวัดนั้น ส่วนท้องถิ่นขนาดใหญ่โดยคำนึงถึงเจตนารมณ์ของ
ประชาชนในจังหวัดนั้น
มาตรา ๗๙ รัฐต้องส่งเสริมและสนับสนุนให้
ประชาชนมีส่วนร่วมในการสงวน บำรุงรักษา และใช้
ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติและความหลาก
หลายทางชีวภาพอย่างสมดุล รวมทั้งมีส่วนร่วมในการ
ส่งเสริม บำรุงรักษา และคุ้มครองคุณภาพสิ่งแวดล้อม
ตามหลักการการพัฒนาที่ยั่งยืน ตลอดจนควบคุมและ
กำจัดภาวะมลพิษที่มีผลต่อสุขภาพอนามัย สวัสดิภาพ
และคุณภาพชีวิตของประชาชน
(ความในมาตรานี้ ของร่างรัฐธรรมนูญฯ ฉบับ มาตรา ๘๐ รัฐต้องคุ้มครองและพัฒนาเด็ก
ใหม่ ตรงกับข้อความในมาตรา ๖๘ และมาตรา ๘๙ ทวิ และเยาวชน ส่งเสริมความเสมอภาคของหญิงและชาย
ของรัฐธรรมนูญฯ ฉบับปัจจุบัน) เสริมสร้างและพัฒนาความเป็นปึกแผ่นของครอบครัว
และความเข้มแข็งของชุมชน
มาตรา ๖๘ รัฐพึงสนับสนุน และส่งเสริมการ รัฐต้องสงเคราะห์คนชรา ผู้ยากไร้ ผู้พิการ
พัฒนาพลเมืองของชาติโดยเฉพาะอย่างยิ่งเด็ก และ หรือทุพพลภาพ และผู้ด้อยโอกาสให้มีคุณภาพชีวิตที่ดี
เยาวชนให้เป็นผู้มีความสมบูรณ์ทั้งทางร่างกาย จิตใจ สติ และพึ่งตนเองได้
ปัญญา คุณธรรม และจริยธรรม
มาตรา ๘๙ ทวิ รัฐพึงช่วยเหลือและ
สงเคราะห์ผู้สูงอายุและผู้พิการให้มีสุขภาพ กำลังใจ และ
ความหวังในชีวิตเพื่อสามารถดำรงตนอยู่ได้ตามสมควร
(ความในมาตรานี้ ของร่างรัฐธรรมนูญฯ ฉบับ มาตรา ๘๑ รัฐต้องจัดการศึกษาและ มาตรา ๘๑ รัฐต้องจัดการศึกษาอบรมและ
ใหม่ ตรงกับข้อความในมาตรา ๖๕ มาตรา ๖๖ และ สนับสนุนให้เอกชนจัดการศึกษาให้เกิดความรู้คู่คุณ สนับสนุนให้เอกชนจัดการศึกษาอบรมให้เกิดความรู้คู่
มาตรา ๗๖ ของรัฐธรรมนูญฯ ฉบับปัจจุบัน) ธรรม สร้างเสริมความรู้ที่ถูกต้องเกี่ยวกับการเมืองการ คุณธรรม จัดให้มีกฎหมายเกี่ยวกับการศึกษาแห่งชาติ
ปกครองในระบอบประชาธิปไตย สนับสนุนการค้นคว้า ปรับปรุงการศึกษาให้สอดคล้องกับความเปลี่ยนแปลง
มาตรา ๖๕ รัฐพึงส่งเสริมและบำรุงการศึกษา วิจัย พัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเพื่อการพัฒนา ทางเศรษฐกิจและสังคม สร้างเสริมความรู้และปลูกฝัง
อบรมและการฝึกอาชีพตามความเหมาะสมและความ ประเทศ และส่งเสริมศิลปะและวัฒนธรรมของชาติ จิตสำนึกที่ถูกต้องเกี่ยวกับการเมืองการปกครองใน
ต้องการของประเทศ และพึงส่งเสริมให้เอกชน ระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็น
มีส่วนร่วมในการจัดการศึกษาอบรมทุกระดับตามที่ ประมุข สนับสนุนการค้นคว้าวิจัยในศิลปวิทยาการ
กฎหมายบัญญัติ ต่าง ๆ เร่งรัดพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเพื่อ
การจัดระบบการศึกษาอบรมเป็นหน้าที่ของรัฐ การพัฒนาประเทศ พัฒนาวิชาชีพครู และส่งเสริมภูมิ
โดยเฉพาะ สถานศึกษาทั้งปวงย่อมอยู่ภายใต้การกำกับดูแลของรัฐ ปัญญาท้องถิ่น ศิลปะและวัฒนธรรมของชาติ
การศึกษาอบรมภาคบังคับในสถานศึกษาของ
รัฐจะต้องจัดให้โดยไม่เก็บค่าเล่าเรียน และโดยทั่วถึง
อย่างมีประสิทธิภาพ
การศึกษาอบรมขั้นอุดมศึกษา รัฐพึงจัดให้
สถานศึกษาดำเนินกิจการได้โดยอิสระภายในขอบเขต
ตามที่กฎหมายบัญญัติ
รัฐพึงช่วยเหลือผู้ยากไร้และด้อยโอกาสให้ได้
รับทุนและปัจจัยต่าง ๆ ในการศึกษาอบรมและการฝึกอาชีพ
มาตรา ๖๖ รัฐพึงสนับสนุนการค้นคว้าวิจัยใน
ศิลปะและวิทยาการต่าง ๆ และพึงส่งเสริมและเร่งรัดให้มี
การพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเพื่อนำมาใช้ใน
การพัฒนาประเทศ
มาตรา ๗๖ รัฐพึงรักษาและส่งเสริมศิลปะ
และวัฒนธรรมของชาติ
มาตรา ๘๙ จัตวา รัฐพึงส่งเสริมการ มาตรา ๘๒ รัฐต้องจัดและส่งเสริมการ มาตรา ๘๒ รัฐต้องจัดและส่งเสริมการ
สาธารณสุขที่ได้มาตรฐานโดยทั่วถึงและพึงให้การรักษา สาธารณสุขให้ประชาชนได้รับบริการที่ได้มาตรฐานและ สาธารณสุขให้ประชาชนได้รับบริการที่ได้มาตรฐานและ
พยาบาลแก่ผู้ยากไร้โดยไม่คิดมูลค่า และพึงส่งเสริมให้ มีประสิทธิภาพอย่างทั่วถึง มีประสิทธิภาพอย่างทั่วถึง
เอกชนมีส่วนร่วมด้วยเท่าที่จะกระทำได้
การป้องกันและขจัดโรคติดต่ออันตราย รัฐจะ
ต้องกระทำให้แก่ประชาชนโดยไม่คิดมูลค่าและทันต่อเหตุการณ์
(ความในมาตรานี้ ของร่างรัฐธรรมนูญฯ ฉบับ มาตรา ๘๓ รัฐต้องส่งเสริมและสนับสนุนให้ มาตรา ๘๓ เดิม (ตัดออก)
ใหม่ ตรงกับข้อความในมาตรา ๗๘ มาตรา ๘๗ ของรัฐ ประชาชนมีส่วนร่วมในการบำรุงรักษาและใช้ประโยชน์ โดยไปบัญญัติรวมไว้ในมาตรา ๕๖
ธรรมนูญฯ ฉบับปัจจุบัน) จากทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างสมดุลและยั่งยืน
มาตรา ๗๘ รัฐพึงบำรุงรักษาสภาพ
แวดล้อม ความสมดุลของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่ง
ทดแทน และพึงป้องกันและขจัดมลพิษและวางแผน
การใช้ดินและน้ำให้เหมาะสม
มาตรา ๘๗ รัฐพึงวางนโยบายประชากรให้
เหมาะสมกับทรัพยากรของชาติ ภาวะทาง เศรษฐกิจและ
สังคม และความเจริญในทางวิทยากรเพื่อประโยชน์ใน
การพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม และเพื่อความมั่นคงของรัฐ
มาตรา ๗๔ รัฐต้องกระจายรายได้ไปสู่ชนบท มาตรา ๘๔ รัฐต้องดำเนินการให้มีการกระ มาตรา ๘๓ รัฐต้องดำเนินการให้มีการกระ
อย่างทั่วถึง จายรายได้ให้เป็นธรรม สงเคราะห์คนชรา ผู้ยากไร้และ จายรายได้อย่างเป็นธรรม
ผู้ด้อยโอกาสให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีและพึ่งตนเองได้
(ความในมาตรานี้ ของร่างรัฐธรรมนูญฯ ฉบับ มาตรา ๘๕ รัฐต้องจัดระบบการถือครองที่ มาตรา ๘๔ รัฐต้องจัดระบบการถือครองที่
ใหม่ ตรงกับข้อความในมาตรา ๘๑ มาตรา ๘๒ และ ดิน และการใช้ที่ดินและแหล่งน้ำเพื่อเกษตรกรรมให้ ดิน และการใช้ที่ดินอย่างเหมาะสม จัดหาแหล่งน้ำเพื่อ
มาตรา ๘๓ ของรัฐธรรมนูญฯ ฉบับปัจจุบัน) เกษตรกรอย่างทั่วถึง และรักษาผลประโยชน์ของเกษตร เกษตรกรรมให้เกษตรกรอย่างทั่วถึง และรักษาผล
กรในการผลิตและการตลาดสินค้าเกษตรให้ได้รับผล ประโยชน์ของเกษตรกรในการผลิตและการตลาดสินค้า
มาตรา ๘๑ รัฐพึงจัดระบบการถือกรรมสิทธิ์ ตอบแทนสูงสุด เกษตรให้ได้รับผลตอบแทนสูงสุด รวมทั้ง ส่งเสริมการ
และสิทธิครอบครองที่ดินเพื่อประโยชน์แห่งการอยู่ รวมตัวของเกษตรกรเพื่อวางแผนการเกษตรและรักษา
อาศัย การส่งเสริมเกษตรกรรม อุตสาหกรรม หรือ ผลประโยชน์ร่วมกันของเกษตรกร
พาณิชยกรรมหรือเพื่อการอย่างอื่น และพึงกำหนดพันธะ
ให้เจ้าของสิทธิในที่ดินให้เป็นประโยชน์ตามความเหมาะ
สมแก่สภาพของที่ดิน
มาตรา ๘๒ รัฐพึงดำเนินการอย่างมีประสิทธิ
ภาพให้เกษตรกรมีกรรมสิทธิ์ หรือสิทธิในที่ดินอย่าง
ทั่วถึงเพื่อประกอบเกษตรกรรม โดยการปฏิรูปที่ดิน การ
จัดรูปที่ดินหรือวิธีอื่น
รัฐพึงจัดหาน้ำและดูแลการใช้น้ำให้มีเพียงพอ
และเหมาะสมแก่เกษตรกรรม
มาตรา ๘๓ รัฐพึงส่งเสริมคุ้มครองและรักษาผล
ประโยชน์ของเกษตรกรในด้านการผลิต การเก็บรักษา
และการจำหน่ายผลผลิต เพื่อให้เกษตรกรได้รับผลตอบ
แทนที่เป็นธรรม และพึงส่งเสริมให้เกษตรกรรวมตัวกัน
เพื่อรักษาผลประโยชน์ดังกล่าวโดยจัดตั้งเป็นสหกรณ์หรือวิธีอื่น
มาตรา ๘๐ รัฐพึงส่งเสริม สนับสนุน และ มาตรา ๘๕ รัฐต้องส่งเสริม สนับสนุน และ
คุ้มครองระบบสหกรณ์ คุ้มครองระบบสหกรณ์
มาตรา ๘๙ ตรี รัฐพึงส่งเสริมให้ประชากรวัย มาตรา ๘๖ รัฐต้องส่งเสริมให้ประชากรวัย
ทำงานมีงานทำและพึงคุ้มครองแรงงาน โดยเฉพาะแรง ทำงานมีงานทำ คุ้มครองแรงงานโดยเฉพาะแรงงาน
งานเด็กและแรงงานหญิงกับจัดระบบแรงงานสัมพันธ์ เด็กและแรงงานหญิง จัดระบบแรงงานสัมพันธ์ การ
รวมทั้งค่าตอบแทนแรงงานให้เป็นธรรม ประกันสังคม รวมทั้งค่าตอบแทนแรงงานให้เป็นธรรม
(ความในมาตรานี้ ของร่างรัฐธรรมนูญฯ ฉบับ มาตรา ๘๖ รัฐต้องสนับสนุนระบบ มาตรา ๘๗ รัฐต้องสนับสนุนระบบ
ใหม่ ตรงกับข้อความในมาตรา ๘๔ มาตรา ๘๕ และ เศรษฐกิจแบบเสรี วางมาตรการให้มีการแข่งขันอย่าง เศรษฐกิจแบบเสรีโดยอาศัยกลไกตลาด กำกับดูแลให้มี
มาตรา ๘๖ ของรัฐธรรมนูญฯ ฉบับปัจจุบัน) เป็นธรรม คุ้มครองผู้บริโภค และป้องกันการผูกขาดตัด การแข่งขันอย่างเป็นธรรม คุ้มครองผู้บริโภค และป้อง
ตอนทั้งทางตรงและทางอ้อม รวมทั้งลดกฎหมายและ กันการผูกขาดตัดตอนทั้งทางตรงและทางอ้อม รวมทั้ง
มาตรา ๘๔ รัฐพึงสนับสนุนให้เอกชนมี กฎเกณฑ์ที่ควบคุมธุรกิจที่ไม่สอดคล้องกับความจำเป็น ยกเลิกและละเว้นการตรากฎหมายและกฎเกณฑ์ที่ควบ
บทบาทในทางเศรษฐกิจ ทางเศรษฐกิจลง และต้องไม่ประกอบกิจการแข่งขันกับ คุมธุรกิจที่ไม่สอดคล้องกับความจำเป็นทางเศรษฐกิจ
เอกชน เว้นแต่มีความจำเป็นเพื่อประโยชน์ในการรักษา และต้องไม่ประกอบกิจการแข่งขันกับเอกชน เว้นแต่มี
มาตรา ๘๕ รัฐไม่พึงประกอบกิจการอันมี ความมั่นคงของรัฐ รักษาผลประโยชน์ส่วนรวม หรือการ ความจำเป็นเพื่อประโยชน์ในการรักษาความมั่นคงของ
ลักษณะเป็นธุรกิจหรือเป็นการแข่งขันกับเอกชน เว้นแต่ จัดให้มีการสาธารณูปโภค รัฐ รักษาผลประโยชน์ส่วนรวม หรือการจัดให้มีการ
มีความจำเป็นเพื่อประโยชน์ในการรักษาความมั่นคงของ สาธารณูปโภค
รัฐ การรักษาประโยชน์ส่วนรวม หรือการจัดให้มีการสาธารณูปโภค
มาตรา ๘๖ รัฐพึงวางมาตรการมิให้มีการผูก
ขาดตัดตอนในทางเศรษฐกิจ โดยเอกชนซึ่งมิได้อาศัย
อำนาจตามบทบัญญัติแห่งกฎหมาย ทั้งนี้ไม่ว่าการผูก
ขาดตัดตอนนั้นจะเป็นโดยทางตรงหรือทางอ้อม
มาตรา ๕๘ บทบัญญัติในหมวดนี้มีไว้เพื่อเป็น มาตรา ๘๗ ในการแถลงนโยบายต่อรัฐสภา มาตรา ๘๘ บทบัญญัติในหมวดนี้มีไว้เพื่อ
แนวทางสำหรับการตรากฎหมาย และการกำหนด ตามมาตรา ๒๐๗ คณะรัฐมนตรีที่จะเข้าบริหารราชการ เป็นแนวทางสำหรับการตรากฎหมายและการกำหนด
นโยบายในการบริหารราชการแผ่นดิน และไม่ก่อให้เกิด แผ่นดิน ต้องชี้แจงต่อรัฐสภาให้ชัดแจ้งว่าจะพยายาม นโยบายในการบริหารราชการแผ่นดิน
สิทธิในการฟ้องร้องรัฐ ดำเนินการเพื่อบริหารราชการแผ่นดินให้เป็นไปตาม ในการแถลงนโยบายต่อรัฐสภาตามมาตรา
หลักการพื้นฐานในการกำหนดนโยบายของรัฐตามที่ ๒๑๑ คณะรัฐมนตรีที่จะเข้าบริหารราชการแผ่นดิน
บัญญัติไว้ในหมวดนี้ และต้องจัดทำรายงานเสนอต่อรัฐ ต้องชี้แจงต่อรัฐสภาให้ชัดแจ้งว่าจะดำเนินการใดเพื่อ
สภาปีละหนึ่งครั้งแสดงผลการดำเนินการ รวมทั้งปัญหา บริหารราชการแผ่นดินให้เป็นไปตามแนวนโยบายพื้น
และอุปสรรคในการดำเนินการดังกล่าว เพื่อเผยแพร่ให้ ฐานแห่งรัฐตามที่บัญญัติไว้ในหมวดนี้ และต้องจัดทำ
ประชาชนทราบ รายงานแสดงผลการดำเนินการรวมทั้งปัญหาและ
อุปสรรค เสนอต่อรัฐสภาปีละหนึ่งครั้ง
มาตรา ๘๙ เพื่อประโยชน์ในการดำเนิน
การตามหมวดนี้ ให้รัฐจัดให้มีสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจ
และสังคมแห่งชาติ มีหน้าที่ให้คำปรึกษาและข้อเสนอ
แนะต่อคณะรัฐมนตรีในปัญหาต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับ
เศรษฐกิจและสังคม
แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติและ
แผนอื่นตามที่กฎหมายบัญญัติ ต้องให้สภาที่ปรึกษา
เศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติให้ความเห็นก่อน
พิจารณาประกาศใช้
องค์ประกอบ ที่มา อำนาจหน้าที่ และการ
ดำเนินงานของสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแห่ง
ชาติ ให้เป็นไปตามที่กฎหมายบัญญัติ
มาตรา ๖๗ รัฐพึงรักษา ส่งเสริม และพัฒนา
ความเสมอภาคของชายและหญิง
มาตรา ๗๑ รัฐต้องดำเนินการ และสนับสนุน
ให้การเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร และสมาชิก
สภาท้องถิ่น ตลอดจนการสรรหาสมาชิกวุฒิสภาให้เป็น
ไปโดยสุจริตและยุติธรรมตามเจตนารมณ์ ของการ
ปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข
มาตรา ๗๓ รัฐพึงจัดการดำเนินงานเกี่ยวกับ
โครง สร้างพื้นฐานไปยังชนบทอย่างทั่วถึง จริงจัง
ต่อเนื่อง และเป็นธรรม
มาตรา ๗๕ รัฐจะต้องสงวนอาชีพบางประเภท
ที่สำคัญให้แก่คนไทย
มาตรา ๗๗ รัฐพึงส่งเสริมการกีฬา การ
ท่องเที่ยว และนันทนาการ
มาตรา ๗๙ รัฐพึงดำเนินการเพื่อยกระดับคุณ
ภาพและมาตรฐานการดำรงชีวิตของบุคคลให้สูงขึ้น
มาตรา ๘๘ รัฐพึงสงเคราะห์ผู้ประสบภัย
เนื่องในการปฏิบัติหน้าที่เพื่อประเทศชาติ หรือในการ
ช่วยเหลือราชการ หรือปฏิบัติตามหน้าที่มนุษยธรรม
หรือเนื่องจากสาธารณภัย
มาตรา ๘๙ รัฐพึงจัดให้มีการสังคมสงเคราะห์
ส่งเสริมและสนับสนุนให้เอกชนมีส่วนร่วมในการสังคมสงเคราะห์
--คณะกรรมาธิการประชาสัมพันธ์สภาร่างรัฐธรรมนูญ--