หากคิดจะทำธุรกิจกับชาวญี่ปุ่น นอกจากจะต้องศึกษาถึงระเบียบทางการค้า การลงทุน และธรรมเนียมปฏิบัติในการทำธุรกิจกับชาวญี่ปุ่นแล้ว ควรให้ความสำคัญกับธรรมเนียมปฏิบัติด้านอื่นๆ ของชาวญี่ปุ่นด้วยเช่นกัน โดยเฉพาะมารยาทและธรรมเนียมในการรับประทานอาหารญี่ปุ่น เนื่องจากมีโอกาสอย่างยิ่งที่นักธุรกิจไทยจะได้ร่วมรับประทานอาหารกับชาวญี่ปุ่นที่ติดต่อธุรกิจด้วย
แม้ชาวญี่ปุ่นจะไม่เข้มงวดกับชาวต่างชาติในเรื่องมารยาทของการรับประทานอาหารมากนัก แต่หากนักธุรกิจไทยปฏิบัติได้ถูกต้องตามมารยาทการรับประทานอาหารของชาวญี่ปุ่นที่ค่อนข้างซับซ้อนและแตกต่างกับของไทยมากแล้ว จะก่อให้เกิดความประทับใจมิใช่น้อยและอาจมีส่วนช่วยให้การเจรจาการค้าประสบความสำเร็จ
เกร็ดน่ารู้เกี่ยวกับมารยาทในการรับประทานอาหารของชาวญี่ปุ่น
1. ลำดับการวางภาชนะอาหาร ควรวางชามข้าวทางซ้ายมือและวางถ้วยซุปทางขวามือเสมอ เมื่อรับประทานอาหารเสร็จแล้ว ควรจัดวางภาชนะต่างๆ ไว้ให้เหมือนตอนก่อนเริ่มรับประทาน อาทิ ปิดฝาถ้วยซุป และเช็ดปลายตะเกียบด้วยกระดาษเช็ดปากและวางลงโดยให้ปลายตะเกียบชี้ไปทางซ้ายมือเสมอ
2. การรับประทานอาหาร ควรเริ่มต้นด้วยการดื่มซุปก่อน 1 คำ จากนั้นจึงรับประทานข้าวและกับข้าวสลับกันไป ในการรับประทานข้าวต้องยกชามข้าวขึ้นและใช้ตะเกียบคีบข้าวเข้าปาก ส่วนถ้วยซุปควรใช้สองมือประคองชามซุปขึ้นลักษณะคล้ายการดื่มน้ำชา ส่วนอาหารอื่นในซุป อาทิ เต้าหู้และสาหร่าย ให้ใช้ตะเกียบคีบขึ้นมารับประทาน สำหรับการรับประทานอาหารประเภทเส้น อาทิ โซบะและอุด้ง ควรดูดเส้นด้วยเสียงดังเพื่อแสดงถึงความอร่อย ถ้าเป็นซูชิหรือข้าวปั้นชิ้นใหญ่ อนุญาตให้ใช้มือหยิบรับประทานได้หากใช้ตะเกียบไม่คล่อง ทั้งนี้ควรรับประทานอาหารให้หมดจานเพราะถือเป็นมารยาทที่ดีสำหรับชาวญี่ปุ่น
3. การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ถ้าไม่มีพนักงานคอยบริการรินเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ให้ เป็นธรรมเนียมที่ชาวญี่ปุ่นมักจะผลัดกันรินเครื่องดื่มให้แก่กัน เนื่องจากชาวญี่ปุ่นถือว่าการรินเครื่องดื่มให้ตนเองเป็นกริยาที่ไม่สุภาพ ดังนั้น เมื่อรับประทานอาหารกับชาวญี่ปุ่นจึงควรหมั่นสังเกตเครื่องดื่มของผู้ที่อยู่ข้างๆ และรินเติมเครื่องดื่มให้เสมอ แต่หากไม่ต้องการดื่มอีกแล้วควรปล่อยให้น้ำเต็มแก้วไว้ เพราะหากดื่มจนพร่องจะมีผู้มาเติมเครื่องดื่มให้เรื่อยๆ และการปฏิเสธเมื่อมีผู้อื่นมารินเครื่องดื่มให้ถือว่าไม่สุภาพ นอกจากนี้หากเป็นงานเลี้ยงและมีบริการเครื่องดื่มให้ก่อน ยังไม่ควรดื่มเครื่องดื่มจนกว่าจะได้ชนแก้วกันก่อน พึงระลึกไว้เสมอว่า การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์จนเมาในงานที่เป็นทางการถือเป็นการเสียมารยาทอย่างมาก
นอกจากมารยาทพื้นฐานในการรับประทานอาหารที่กล่าวมาข้างต้นแล้ว ชาวญี่ปุ่นยังให้ความสำคัญอย่างมากกับการใช้ตะเกียบ ซึ่งเป็นอุปกรณ์สำคัญในการรับประทานอาหาร ตามมารยาทการรับประทานอาหารของชาวญี่ปุ่นจึงมีข้อปฏิบัติสำหรับการใช้ตะเกียบหลายประการ อาทิ
1. ห้ามจับตรงกลางตะเกียบ แต่ควรจับปลายด้านบน 2. ห้ามปักตะเกียบบนชามข้าว เพราะสื่อว่าข้าวดังกล่าวเป็นข้าวสำหรับผู้ที่เสียชีวิตแล้ว
3. ห้ามใช้ตะเกียบเสียบหรือจิ้มเข้าไปในอาหารแทนการคีบ
4. ห้ามใช้ตะเกียบดันหรือเลื่อนภาชนะ
5. ห้ามใช้ตะเกียบชี้ไปที่คนหรือสิ่งของใดๆ 6. ห้ามใช้มือจับตะเกียบข้างละอันเพื่อตัดอาหารที่มีขนาดใหญ่ แต่ให้จับตามปกติ กดตะเกียบลงบนอาหารแล้วแยกอาหารชิ้นนั้นออกด้วยตะเกียบในมือข้างเดียวกัน หากไม่ถนัด อนุญาตให้คีบอาหารนั้นขึ้นมารับประทานในขนาดพอคำและวางส่วนที่เหลือไว้บนจานของตนเองได้
7. การคีบอาหารด้วยตะเกียบส่งกันไปมาเป็นเรื่องต้องห้าม เพราะวิธีดังกล่าวใช้กันในพิธีศพของชาวญี่ปุ่นที่มีการคีบกระดูกผู้เสียชีวิตด้วยตะเกียบส่งและรับต่อๆ กันไป
--ธนาคารเพื่อการส่งออกและนำเข้าแห่งประเทศไทย--