หากจะกล่าวถึงตลาดส่งออกใหม่ที่มีศักยภาพในปัจจุบัน สหพันธรัฐรัสเซียหรือรัสเซียเป็นอีกตลาดหนึ่งที่น่าสนใจ ทั้งจากขนาดของตลาดที่ใหญ่ด้วยจำนวนประชากรราว 143 ล้านคน และเศรษฐกิจที่คาดว่าจะขยายตัวต่อเนื่องเฉลี่ยร้อยละ 3.8 ในช่วงปี 2558-2561 ทำให้กำลังซื้อของชาวรัสเซียมีเพิ่มขึ้น สะท้อนได้จากรายได้ที่ใช้จ่ายได้จริง (Personal Disposable Income) ของทั้งประเทศที่คาดว่าจะเพิ่มขึ้นเป็น 1,746 พันล้านดอลลาร์สหรัฐในปี 2561 จากระดับ 1,180 พันล้านดอลลาร์สหรัฐในปี 2557 ขณะเดียวกันศักยภาพด้านการค้าของรัสเซียก็เอื้อต่อโอกาสในการส่งออกสินค้าไทยเข้าไปเจาะตลาดทั้งในรัสเซียและประเทศใกล้เคียง โดยเฉพาะประเทศในเครือรัฐเอกราช (The Commonwealth of Independent State : CIS) อาทิ ยูเครน คาซัคสถาน และเบลารุส ซึ่งมีพื้นที่ชายแดนติดกับรัสเซีย ตลอดจนมีวัฒนธรรมและรสนิยมในการบริโภคที่คล้ายคลึงกับรัสเซีย จึงอาจใช้รัสเซียเป็นศูนย์กลางในการจำหน่ายสินค้าไปยังประเทศเพื่อนบ้านเหล่านั้น นอกจากนี้ การที่รัสเซียได้รับเลือกให้เป็นเจ้าภาพจัดงานแข่งขันกีฬาโอลิมปิกฤดูหนาวที่เมือง Sochi ในเดือนกุมภาพันธ์ 2557 และเจ้าภาพฟุตบอลโลก ในปี 2561 คาดว่าจะมีส่วนช่วยดึงดูดนักท่องเที่ยวจากทั่วทุกมุมโลกให้เข้ามาท่องเที่ยวในรัสเซีย และกระตุ้นให้ตลาดสินค้าในรัสเซียขยายตัวยิ่งขึ้น
“เก็บตกจากต่างแดนฉบับนี้” จึงขอนำท่านผู้ประกอบการที่สนใจส่งออกสินค้าไปจำหน่ายในประเทศรัสเซีย มาทำความรู้จักกับพฤติกรรมผู้บริโภคและโอกาสของสินค้าไทยในตลาดรัสเซีย มีรายละเอียดที่น่าสนใจ ดังนี้
- วัยแรงงานที่อาศัยหนาแน่นในเมืองใหญ่เป็นกลุ่มผู้บริโภคสำคัญ และมีบทบาทกำหนดทิศทางการบริโภค รัสเซียมีจำนวนประชากรที่อยู่ในวัยแรงงาน (อายุระหว่าง 15-64 ปี) สูงถึงร้อยละ 71 ของประชากรทั้งหมด หรือราว 101 ล้านคน เป็นกลุ่มผู้บริโภคที่มีกำลังซื้อ และส่วนใหญ่อาศัยหนาแน่นในเมืองใหญ่ โดยเฉพาะกรุง Moscow (เมืองหลวง) เมือง St. Petersburg (เมืองท่าสำคัญ) ซึ่งเป็นศูนย์รวมของหน่วยงานทั้งราชการ บริษัทเอกชน และสถานที่ท่องเที่ยวสำคัญ ทำให้ผู้บริโภคกลุ่มนี้เปิดใจรับวัฒนธรรมการบริโภคตามสมัยนิยมได้เร็ว เทียบกับเมืองอื่นๆ ของรัสเซีย โดยเฉพาะการหันมาเลือกซื้ออาหารพร้อมรับประทาน (Ready to Eat) และอาหารปรุงสุก (Ready to Cook) เพื่อความสะดวกและประหยัดเวลาแทนการซื้ออาหารสดไปปรุงที่บ้าน ล่าสุดอาหารประเภท Snack Bar ที่มีธัญพืชเป็นส่วนประกอบสำคัญ กำลังได้รับความนิยมอย่างสูงในหมู่ชาวรัสเซียที่ต้องการควบคุมน้ำหนักและใส่ใจดูแลสุขภาพ โดยนิยมรับประทานเป็นอาหารว่างระหว่างพักจากเวลาทำงาน เพื่อบรรเทาความหิวระหว่างอาหารมื้อหลัก
- ชาวรัสเซียนิยมรับประทานอาหารนอกบ้านมากขึ้น หลังจากเศรษฐกิจรัสเซียเติบโตอย่างแข็งแกร่งในช่วงหลายปีที่ผ่านมา และยังมีแนวโน้มขยายตัวต่อเนื่อง ส่งผลให้ผู้บริโภคชาวรัสเซียมีกำลังซื้อสูงขึ้น และนิยมนัดพบปะสังสรรค์กับเพื่อนสนิทหรือรับประทานอาหารร่วมกับครอบครัวในวันหยุดที่ร้านอาหารนอกบ้านมากขึ้น ทั้งนี้ การที่ชาวรัสเซียนิยมบริโภคอาหารรสชาติค่อนข้างจืด ทำให้ร้านอาหารจีนและร้านอาหารญี่ปุ่นได้รับความนิยมอย่างสูง โดยเฉพาะร้าน Sushi Bar เพราะชาวรัสเซียเห็นว่าแปลกใหม่ ต่างจากอาหารท้องถิ่นที่รับประทานเป็นประจำทุกวัน อย่างไรก็ตาม เป็นที่น่าสังเกตว่าร้านอาหารไทยเริ่มได้รับความนิยมมากขึ้น หลังจากชาวรัสเซียที่เคยเดินทางมาเที่ยวในประเทศไทยติดใจในรสชาติอาหารไทย
- ชาวรัสเซียนิยมซื้อสินค้าในไฮเปอร์มาร์เก็ตและซูเปอร์มาร์เก็ต อาทิ Azbuka Vkusa, Paterson และ Perekryostok เพราะเป็นศูนย์รวมสินค้ารุ่นใหม่หลากหลายแบรนด์ การเปรียบเทียบราคาและคุณภาพสินค้าทำได้ง่าย นอกจากนี้ การที่ไฮเปอร์มาร์เก็ตและซูเปอร์มาร์เก็ตดังกล่าวมักจัดกิจกรรมส่งเสริมการขายด้วยการจัดสินค้าเข้าชุดกัน ทำให้สามารถซื้อสินค้ายกชุดได้สะดวก ซึ่งเข้ากับรูปแบบการจับจ่ายของแม่บ้านชาวรัสเซียที่นิยมเลือกซื้อสินค้าครั้งละมากๆ เพียงสัปดาห์ละครั้ง
- ตลาดสินค้าอาหารในรัสเซียยังเปิดกว้าง ส่วนหนึ่งเป็นเพราะรัสเซียมีสภาพอากาศหนาวเย็นเกือบตลอดทั้งปี และมีช่วงเวลาที่เหมาะแก่การเพาะปลูกจำกัด ทำให้รัสเซียต้องพึ่งพาการนำเข้าสินค้าเกษตรและอาหารเป็นหลัก ทั้งนี้ สินค้าเกษตรและอาหารของไทยที่มีโอกาสส่งออกไปจำหน่ายในรัสเซีย มีรายละเอียดที่น่าสนใจ ดังนี้
- ข้าว แม้ว่าข้าวไม่ได้เป็นอาหารหลักของชาวรัสเซีย แต่การที่รัสเซียมีอาณาเขตกว้างขวาง และมีพื้นที่บางส่วนติดกับจีน ทำให้ได้รับวัฒนธรรมการบริโภคข้าวจากจีน สังเกตได้จากอาหารพื้นเมืองของรัสเซียบางรายการมีการใช้ข้าวเป็นส่วนผสม อาทิ Golubtzy ที่ประกอบด้วยข้าวและเนื้อสัตว์ห่อด้วยกะหล่ำปลี และ Coulibiac มีลักษณะคล้ายพาย สอดไส้ด้วยเนื้อปลาและข้าว นอกจากนี้ การขยายตัวของร้านอาหารญี่ปุ่น จีน และไทยในย่านธุรกิจและแหล่งท่องเที่ยวสำคัญของรัสเซียล้วนเปิดโอกาสให้ข้าวคุณภาพสูงของไทยที่มีรสชาติ และกลิ่นหอมเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวยังเป็นที่ต้องการอีกมากในรัสเซีย
- เนื้อสัตว์ จำพวกสัตว์ปีก โดยเฉพาะเนื้อไก่นิยมทั้งแบบลอกหนังและแบบไม่ลอกหนัง รวมไปถึงเครื่องในไก่ อาทิ ตับไก่ กึ๋นไก่ ยังเป็นที่ต้องการอีกมากในรัสเซียเช่นกัน ขณะที่กุ้งสดแช่เย็นแช่แข็งนิยมประเภททั้งตัว (Head on Shell on) และเด็ดหัว (Headless Shell on) เพื่อใช้เป็นส่วนผสมในสลัดรับประทานคู่กับอาหารจานหลักของชาวรัสเซีย รวมทั้งนำมาใช้เป็นวัตถุดิบทำข้าวปั้นญี่ปุ่น (ซูชิ) หน้ากุ้ง ส่งจำหน่ายให้กับร้านอาหารญี่ปุ่นอีกด้วย
- ผลไม้และน้ำผลไม้ การที่ชาวรัสเซียตื่นตัวหันมาใส่ใจกับการดูแลรักษาสุขภาพมากขึ้น ทำให้ชาวรัสเซียต้องการบริโภคผลไม้มากขึ้น ส่วนใหญ่นิยมนำเข้าเป็นผลไม้เมืองร้อนที่ไม่สามารถปลูกได้ในรัสเซีย โดยเฉพาะสับปะรดซึ่งนิยมทั้งประเภทผลสดและบรรจุกระป๋อง มะม่วงน้ำดอกไม้ ส้มโอ ส้มเขียวหวาน กล้วย มะพร้าว มังคุด ลำไย และลิ้นจี่ ขณะที่น้ำผลไม้ที่ได้รับความนิยมสูง คือน้ำผลไม้ผสมที่มีน้ำสับปะรดเป็นส่วนผสมสำคัญ เพราะมีรสชาติต่างจากน้ำผลไม้เมืองหนาว อาทิ น้ำแอปเปิ้ลและน้ำมะเขือเทศที่มีวางจำหน่ายทั่วไปในรัสเซีย
- ขนมขบเคี้ยวและปลาตากแห้ง เป็นสินค้าที่กำลังเป็นที่ต้องการอย่างมาก โดยเฉพาะขนมขบเคี้ยวประเภทถั่วหรือเมล็ดทานตะวันอบแห้ง นอกจากนี้ ชาวรัสเซียยังชอบรับประทาน ปลาตากแห้งรสเค็ม พร้อมกับดื่มเครื่องดื่มประจำชาติ คือ Vodka เพื่อสร้างความอบอุ่นให้กับร่างกายจากสภาพอากาศที่หนาวเย็น
- อาหารทะเลกระป๋องและอาหารแปรรูปแช่เย็นแช่แข็ง ชาวรัสเซียนิยมบริโภคปลากระป๋องประเภทที่บรรจุในซอสมะเขือเทศมากกว่าในน้ำมันพืชหรือน้ำเกลือ เพราะชาวรัสเซียคุ้นเคยกับการใช้ซอสมะเขือเทศเป็นเครื่องปรุงหลักในอาหารอยู่แล้ว ขณะที่อาหารแปรรูปแช่เย็นแช่แข็งของไทยหลายรายการ โดยเฉพาะต้มยำกุ้ง ผัดไทย และข้าวผัด เริ่มเป็นที่นิยมมากขึ้นหลังจากชาวรัสเซียที่เคยเดินทางเข้ามาท่องเที่ยวในประเทศไทย ติดใจอาหารไทยและอยากรับประทานซ้ำอีกเมื่อมีโอกาส
- ตลาดอัญมณีและเครื่องประดับรัสเซียยังมีโอกาสขยายตัวต่อเนื่อง ด้วยแรงหนุนสำคัญจากการที่ชาวรัสเซียราว 1 ใน 4 หรือราว 35 ล้านคน เป็นผู้บริโภคที่มีกำลังซื้อค่อนข้างสูง อีกทั้งสุภาพสตรีชาวรัสเซียนิยมเลือกซื้อสร้อยคอและต่างหูที่เข้าชุดกันสำหรับสวมใส่ไปทำงานเพื่อเสริมบุคลิกภาพ ทั้งนี้ ชาวรัสเซียนิยมเลือกซื้อ อัญมณี โดยเฉพาะเพชรขนาด 0.05-0.25 กะรัต และพลอยที่มีโทนสีเขียว รวมถึงสีฟ้าหรือสีน้ำเงิน อาทิ มรกต และไพลิน ก็เป็นที่นิยมเช่นเดียวกัน ขณะที่เครื่องประดับที่ทำด้วยทอง พบว่าทองคำสีแดง (Rose Gold) ได้รับความนิยมสูงสุด รองลงมาเป็นทองขาว (White Gold) และทองคำ ตามลำดับ และล่าสุดเครื่องประดับที่ทำด้วยเงินกำลังได้รับความนิยมในกลุ่มวัยรุ่นชาวรัสเซียที่เพิ่งเข้าสู่วัยแรงงานและยังมีรายได้ไม่มากนัก
- งานแสดงสินค้าที่สำคัญในรัสเซีย ผู้ประกอบการที่ต้องการส่งออกสินค้าไปจำหน่ายในรัสเซียควรนำสินค้าไปร่วมงานแสดงสินค้าสำคัญของรัสเซียซึ่งนอกจากจะช่วยเพิ่มโอกาสทางการค้าใหม่ๆ จากการที่ได้พบกับคู่ค้าและผู้บริโภคชาวรัสเซียโดยตรงแล้ว ยังใช้เป็นโอกาสสำรวจทิศทางและแนวโน้มตลาดสินค้าส่งออกของท่านไปพร้อมๆ กันด้วย อาทิ งาน World Food Moscow ซึ่งเป็นงานแสดงสินค้าที่เกี่ยวข้องกับอาหารและเครื่องดื่มสำคัญของรัสเซีย มักจัดขึ้นที่กรุงมอสโคราวเดือนกันยายนของทุกปี และ งาน YUVELIR ซึ่งเป็นงานแสดงสินค้าด้านอัญมณีและเครื่องประดับสำคัญที่กรุง Moscow จัดราวเดือนพฤษภาคมของทุกปี
แม้ว่ารัสเซียเป็นตลาดส่งออกที่มีศักยภาพทั้งทางด้านเศรษฐกิจและการค้า อย่างไรก็ตาม เพื่อให้การส่งออกสินค้าไปรัสเซียเป็นไปด้วยความราบรื่น ผู้ส่งออกพึงระลึกเสมอว่าการทำการค้ากับรัสเซียยังมีข้อจำกัดบางประการ อาทิ อุปสรรคด้านภาษา เนื่องจากชาวรัสเซียมักใช้ภาษารัสเซียในการเจรจาธุรกิจ ผู้ส่งออกไทยจึงควรหาล่ามในการเจรจาติดต่อธุรกิจกับชาวรัสเซียเพื่อป้องกันความผิดพลาดที่อาจเกิดขึ้นจากความเข้าใจไม่ตรงกัน นอกจากนี้ ผู้ส่งออกควรเตรียมตัวให้พร้อมกับการขนส่งสินค้าที่ใช้เวลานานเพราะระยะทางที่ห่างไกลกัน โดยเฉพาะสินค้าประเภทผลไม้ ซึ่งผู้ส่งออกควรเรียนรู้วิธีการบรรจุหีบห่อและการควบคุมอุณหภูมิที่เหมาะสมระหว่างการขนส่ง และต้นทุนค่าขนส่งสินค้าที่ค่อนข้างสูง ดังนั้น สินค้าที่มีน้ำหนักมากและสินค้าที่มีกำไรค่อนข้างต่ำ จึงอาจไม่เหมาะที่จะส่งออกไปรัสเซีย
Disclaimer : ข้อมูลต่างๆ ที่ปรากฏเป็นข้อมูลที่ได้จากแหล่งข้อมูลที่หลากหลาย และการเผยแพร่ข้อมูลเป็นไปเพื่อวัตถุประสงค์ในการให้ข้อมูลแก่ผู้ที่สนใจเท่านั้น โดยธนาคารเพื่อการส่งออกและนำเข้าแห่งประเทศไทยจะไม่รับผิดชอบในความเสียหายใดๆ ที่อาจเกิดขึ้นจากการที่มีบุคคลนำข้อมูลนี้ไปใช้ไม่ว่าโดยทางใด
--ธนาคารเพื่อการส่งออกและนำเข้าแห่งประเทศไทย มีนาคม 2557--