นายกอบศักดิ์ ภูตระกูล รัฐมนตรีประจำสำนักนายกรัฐมนตรี กล่าวชี้แจงความจำเป็นการจัดทำร่างยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปีต่อที่ประชุมสภานิติบัญญัติแห่งชาติ (สนช.) ว่า เนื่องจากประเทศไทยมีการเปลี่ยนแปลงรัฐบาลเกิดขึ้นบ่อยครั้ง เมื่อรัฐบาลใหม่เข้ามาบริหารประเทศก็จะเสนอโครงการใหม่ และยกเลิกโครงการเดิม ทำให้ไม่สามารถดำเนินการโครงการสำคัญอย่างต่อเนื่องได้
ทั้งนี้ ก่อนที่รัฐบาลนี้จะเข้ามาทำงาน พบว่าเศรษฐกิจของไทยเติบโตเพียง 1% ในขณะที่เศรษฐกิจของประเทศเพื่อนบ้านเติบโตเฉลี่ย 5-6% ปัจจัยส่วนหนึ่งมาจากการเปลี่ยนรัฐบาล ทำให้ไม่สามารถลงทุนในโครงการใหญ่ ๆ ซึ่งยังส่งผลต่อไปยังการส่งออก การพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม
ขณะที่ในหลายประเทศก็มีการจัดทำแผนยุทธศาสตร์ หรือ แผนพัฒนาประเทศ เช่น ฝรั่งเศส ที่มีแผนพัฒนาประเทศ 10 ปี สิงคโปร์มีแผน 20 ปี ส่วนมาเลเซีย รวมถึงจีน ก็มีแผนพัฒนาประเทศระยะยาว ดังนั้นการจัดทำยุทธศาสตร์ชาติ ก็เพื่อให้ไทยได้มีความพร้อมสอดรับกับการแข่งขันกับประเทศต่างๆ และเป็นประเทศที่พัฒนาแล้วในอีก 20 ปีข้างหน้า
สำหรับยุทธศาสตร์ชาติครอบคลุม 6 ด้าน คือ ด้านความมั่นคง ด้านการสร้างความสามารถในการแข่งขัน ด้านการพัฒนาและเสริมศักยภาพทรัพยากรมนุษย์ ด้านการสร้างโอกาสและความเสมอภาคทางสังคม ด้านการสร้างการเติบโตบนคุณภาพชีวิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมและด้านการปรับสมดุลและพัฒนาระบบการบริหารจัดการภาครัฐ
นายวิษณุ เครืองาม รองนายกรัฐมนตรี กล่าวเพิ่มเติมว่าแผนยุทธศาสตร์ชาติจะเป็นฉบับแรกตามรัฐธรรมนูญที่ประกาศใช้ในประเทศไทย โดยจะบังคับใช้ตั้งแต่ปี 61-80 และกำหนดให้ทบทวนทุก 5 ปี หากสถานการณ์ในประเทศ หรือ สถานการณ์โลกเปลี่ยนไป คณะกรรมการยุทธศาสตร์ชาติด้านที่เกี่ยวข้องสามารถขอแก้ไขเพิ่มเติมเนื้อหา โดยเสนอเรื่องต่อคณะรัฐมนตรีและนำเรื่องเข้าสู่สภา เมื่อได้รับความเห็นชอบก็เสนอแก้ไขได้ โดยจะแก้เฉพาะเรื่องหรือทั้งเล่มก็ได้
เมื่อแผนยุทธศาสตร์ชาติประกาศใช้แล้วจะผูกมัด 5 ประการ คือ รัฐบาลต้องแถลงต่อสภาในการเข้าปฏิบัติหน้าที่ จะต้องคำนึงถึงว่านโยบายที่แถลงต้องไม่ขัดแย้งต่อยุทธศาสตร์ชาติ และไม่ซ้ำซ้อน รวมถึง ผูกพันแผนเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ การจัดทำแผนอื่นใดที่เป็นแผนระดับชาติจะต้องสอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติ
"กฎหมายกำหนดไว้ว่าการจัดทำงบประมาณรายจ่ายประจำปีจากนี้ไปต้องสอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติ ซึ่งจะเห็นว่าแม้ยุทธศาสตร์ชาติยังไม่มีผลบังคับใช้ การจัดทำงบประมาณปี 62 ก็จัดทำให้สอดคล้องกับแผนยุทธศาสตร์ชาติไว้ก่อนแล้ว และ แผนการปฏิรูปประเทศจะต้องสอดคล้องกับแผนยุทธศาสตร์ชาติ" นายวิษณุ กล่าว
อย่างไรก็ตาม เมื่อมีการประกาศชาติยุทธศาสตร์ชาติในอนาคต และแผนแม่บท หากแผนปฏิรูปประเทศ 11 ด้าน ขัดแย้งกับแผนยุทธศาสตร์ชาติหรือขัดแย้งกับแผนแม่บท ก็ต้องไปแก้ไขแผนปฏิรูป 11 ด้าน รวมทั้งปฏิรูปตำรวจ และปฏิรูปการศึกษา ทั้งนี้จะต้องมีการตั้งคณะกรรมการขึ้นมาจัดทำแผนแม่บท ซึ่งจะต้องสอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติ ซึ่งขณะนี้แผนแม่บทยังไม่ได้ยกร่าง โดยจะใช้เวลาเตรียมการประมาณ 2 เดือนเข้าเสนอต่อสภา นอกจากนั้นกระทรวง ทบวง กรม จะต้องดำเนินการจัดทำแผนปฏิบัติการให้สอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติ แต่ไม่ต้องนำเข้าสภา