นายพงศธร จันทรัศมี ผู้จัดการศูนย์ข้อมูลนโยบายสาธารณะเพื่อลดปัญหาจากการพนัน ออกมาแสดงความเป็นกังวลกรณีที่ประชุมสภานิติบัญญัติแห่งชาติ (สนช.) เตรียมผ่านร่างพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) สำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาล ซึ่งในร่างกฎหมายของคณะรัฐมนตรีได้ตัดบทบัญญัติที่ว่าด้วยการจัดตั้งกองทุนสลากกินแบ่งรัฐบาลเพื่อพัฒนาสังคมทิ้งออกไป ซึ่งสวนทางกับสถานการณ์การพนันของประเทศไทยในปัจจุบัน ขณะที่มีผลวิจัยชี้การจัดตั้งกองทุนใน ตปท.เป็นผลดีต่อสังคม
แม้ก่อนหน้านี้จะมีคำสั่งหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ที่ 11/2558 กำหนดไว้ชัดเจนว่าควรจัดตั้ง "กองทุนสลากกินแบ่งรัฐบาลเพื่อพัฒนาสังคม" เพื่อให้การแก้ไขปัญหาที่เกิดจากการจำหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาลเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อการปฏิรูปประเทศในด้านเศรษฐกิจและสังคม
โดยวัตถุประสงค์ของกองทุนสลากฯ ตั้งขึ้นเพื่อส่งเสริมการศึกษา และการวิจัยปัญหาเกี่ยวกับการพนัน สาเหตุและผลกระทบจากการพนัน รวมทั้งมาตรการป้องกันและแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับการพนัน รวมไปถึงส่งเสริมการเผยแพร่ความรู้และทัศนคติที่ถูกต้องเกี่ยวกับการพนัน สร้างการรู้เท่าทัน เพื่อป้องกันการติดการพนัน รวมทั้งสนับสนุนกิจกรรมป้องกันและลดผลกระทบจากการพนัน นอกจากนี้ยังเป็นไปเพื่อเยียวยาผู้ได้รับผลกระทบจากการพนัน และแก้ไขปัญหาที่เกิดจากการจำหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาลด้วย โดยใช้งบประมาณจากการจัดสรรในสัดส่วนร้อยละ 3 ของจำนวนยอดจำหน่ายสลากกินแบ่งรัฐบาล
"ร่างใหม่ที่ ครม.ชงให้ สนช.นั้น บัญญัติในมาตรา 16 แต่เพียงว่า ให้สำนักงานสลากกินแบ่งรัฐบาลนำเงินเข้ากองทุนสลากกินแบ่งรัฐบาล ตามคำสั่งหัวหน้า คสช.ฉบับที่ 11/2558 ที่ยังคงเหลืออยู่และไม่มีภาระผูกพันในวันที่คำสั่งดังกล่าวถูกยกเลิกส่งเป็นรายได้แผ่นดินภายใน 30 วัน แม้แนวคิดการจัดตั้งกองทุนสลากฯ ที่จะเป็นกลไกลดผลกระทบจากการพนันของไทยจะปิดฉากลง ท่ามกลางความผิดหวังของหลายฝ่าย แต่ในต่างประเทศการจัดตั้งกองทุนในลักษณะเดียวนี้กลับประสบผลสำเร็จเป็นอย่างดี" นายพงศธร กล่าว
ผลการศึกษาแนวทางบริหารจัดการกองทุนและมาตรการป้องกันและลดผลกระทบจากการพนันที่ใช้รายได้จากสลากกินแบ่งรัฐบาล โดย "รณวิทย์ สิมะเสถียร" ได้ศึกษาวิจัยมาตรการเพื่อการป้องกันและลดผลกระทบจากการพนันในประเทศต่างๆ ที่ธุรกิจการพนันเป็นสิ่งที่ผิดกฎหมาย โดยในสหราชอาณาจักร ได้จัดตั้งกองทุนเพื่อสนับสนุนให้เกิดการเล่นพนันอย่างมีความรับผิดชอบ โดยทั้งจากการรับผิดชอบจากผู้ประกอบการ และการรับผิดชอบตัวเองของผู้เล่นที่จะต้องควบคุมตัวเองให้เล่นในขอบเขตที่ควรได้ ซึ่ง "รัฐ" จะอยู่ในบทบาทเป็นผู้ควบคุมไม่ให้มีปัญหาเกิดขึ้นจากการพนัน ผ่านแนวทางต่างๆ ที่สร้างผลทางบวก ทั้งการสนับสนุนเงินทุนวิจัย การให้การศึกษา และการบำบัด ในเรื่องเกี่ยวกับการพนันทุกชนิด
โดยงบประมาณมาจากการจัดสรรรายได้จากกิจการลอตเตอรี่ที่นำรายได้ถึงร้อยละ 28 มาใช้ในกิจกรรมสาธารณประโยชน์ โดยงบประมาณจำนวนดังกล่าว ถูกแบ่งไปใช้ในด้านต่างๆดังนี้ งบประมาณจำนวนร้อยละ 50 เพื่อสุขภาพ การศึกษา สิ่งแวดล้อม และการกุศล ที่เหลือถูกแบ่งเป็น 3 ส่วน จัดสรรเท่าๆกัน ใช้ในด้านกีฬา ศิลปะ และเพื่ออนุรักษ์มรดก
ขณะที่ในนิวซีแลนด์นั้นกำหนดให้ผู้ประกอบการที่สร้างปัญหาให้กับสังคม รับผิดชอบต่อสังคม โดยรัฐบาลนิวซีแลนด์ เรียกค่าเก็บอากรพิเศษจากผู้ประกอบการเพื่อนำไปเป็นค่าใช้จ่ายในการศึกษา วิจัยรณรงค์ส่งเสริมให้ประชาชนเห็นพิษภัยจากการพนัน พร้อมทั้งการบำบัดรักษานักพนักอย่างเป็นระบบ
ผู้จัดการศูนย์ข้อมูลนโยบายสาธารณะเพื่อลดปัญหาจากการพนัน กล่าวว่า หากร่าง พ.ร.บ.ฉบับนี้ผ่านการพิจารณาของ สนช.ก็จะเป็นการยกเลิกคำสั่ง คสช.ที่ให้มีกองทุนโดยอัตโนมัติ คำสั่ง คสช.ที่กำหนดให้มีกองทุน สร้างความรู้สึกยินดีว่าไทยมาถึงจุดที่ก้าวหน้าแล้ว แต่เมื่อมาตัดออกไปไม่แน่ใจว่าเป็นเพราะรัฐไม่ให้ความสำคัญ หรือกังวลเรื่องงบประมาณมากจนเกินไป
"การตัดกองทุนฯ ออกไปเป็นการสวนทางกับสถานการณ์พฤติกรรมการเล่นพนันของคนไทย ที่เล่นพนันเกินร้อยละ 70 ของจำนวนประชากรทั้งหมด ขณะเดียวกันยังมีพนันรูปแบบใหม่ที่เข้ามา ทั้งพนันฟุตบอลออนไลน์ และคาสิโนออนไลน์ ซึ่งเป็นปัญหาเหล่านี้ รัฐยังแก้ไขไม่ได้ ต้องใช้งานวิจัย การพัฒนามาตรการต่างๆ และการรณรงค์ต่างๆ เพื่อสร้างความตระหนักให้กับประชาชนอย่างต่อเนื่อง " นายพงศธร กล่าว
นอกจากนี้ยังมีประเด็นที่น่าเป็นห่วง คือ เมื่อรายได้จากการจำหน่วยสลากเพิ่มขึ้นมาก อาจทำให้รัฐเพิ่มการพิมพ์สลาก หรือ เพิ่มผลิตภัณฑ์อื่นที่มอมเมาประชาชนมากขึ้น ขณะที่เครืองมือในการป้องกันและแก้ไขปัญหากลับไม่มี ดังนั้นแม้การจัดตั้งกองทุนสลากฯ จะแท้ง แต่รัฐบาลจะต้องเดินหน้าผลักดันกลไกลดผลกระทบนี้ด้วยการออกกฎหมายอีกหนึ่งฉบับ เพราะเมื่อรัฐเคยเดินหน้าเรื่องนี้แล้ว ไม่ควรที่จะถอยหลังกลับมาสู่จุดเดิมเมื่อ 45 ปีที่ผ่านมา