ธปท.ออกประกาศห้ามแบงก์ทำธุรกิจสินทรัพย์ดิจิทัลโดยตรง-บ.ลูกทำได้อย่างค่อยเป็นค่อยไป

ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ออกประกาศ เรื่อง หลักเกณฑ์การกำกับดูแลกลุ่มธุรกิจทางการเงินของธนาคารพาณิชย์ที่ประกอบธุรกิจและทำธุรกรรมเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัล (Digital Asset) ลงวันที่ 6 ตุลาคม 2565 ซึ่งได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา ฉบับประกาศและงานทั่วไป เล่ม 139 ตอนพิเศษ 251 ง ลงวันที่ 21 ตุลาคม 2565

การกำหนดหลักเกณฑ์ในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให์กลุ่มธุรกิจทางการเงินสามารถประกอบธุรกิจและทำธุรกรรมเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลได้อย่างค่อยเป็นค่อยไปภายใต้กรอบการกำกับดูแลที่มีความยืดหยุน โดยมีการดูแลด้านธรรมาภิบาล ความเพียงพอของเงินกองทุน ความเสี่ยงจากความเชื่อมโยง่ ภายในกลุ่มธุรกิจทางการเงิน การดูแลลูกค้าผู้ใช้บริการอย่างเหมาะสม ตลอดจนการกำกับดูแลการบริหารจัดการความเสี่ยงอื่นที่เกี่ยวข้อง และดูแลผลกระทบต่อระบบการเงินโดยรวม

ประกาศดังกล่าว กำหนดหลักการสำคัญ คือ ให้บริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงินยกเว้นธนาคารพาณิชย์ สามารถประกอบธุรกิจเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลได้อย่างค่อยเป็นค่อยไป ภายใต้กรอบการกำกับดูแลที่มีความยืดหยุ่น สนับสนุนเทคโนโลยีหรือการพัฒนาบริการทางการเงินที่จะช่วยให้ระบบการเงินมีประสิทธิภาพ และเพิ่มการเข้าถึงบริการทางการเงิน เพื่อให้เกิดประโยชน์ต่อประชาชนและภาคธุรกิจ ไม่ปิดกั้นการใช้สินทรัพย์ดิจิทัลในรูปแบบที่มีประโยชน์ต่อระบบเศรษฐกิจ เช่น ศูนย์ซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัล นายหน้าซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัล ผู้ค้าสินทรัพย์ดิจิทัล ที่ปรึกษาสินทรัพย์ดิจิทัล ผู้จัดการเงินทุนสินทรัพย์ดิจิทัล ผู้ให้บริการรับฝากสินทรัพย์ดิจิทัล

มีการดูแลและบริหารจัดการความเสี่ยงจากการทำธุรกรรมเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลของธนาคารพาณิชย์ และความเสี่ยงจากการประกอบธุรกิจและการทำธุรกรรมเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลของบริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงินที่อาจกระทบต่อเงินฝากของประชาชน ความเชื่อมั่นของประชาชนต่อธุรกิจธนาคารพาณิชย์รวมถึงเสถียรภาพของระบบการเงิน

คุ้มครองลูกค้าผู้ใช้บริการให้ได้รับบริการอย่างเป็นธรรม ป้องกันการชักชวนให้ลูกค้าโดยเฉพาะกลุ่มเปราะบางที่อาจไม่มีความเข้าใจในสินทรัพย์ดิจิทัลอย่างเพียงพอและมีความสามารถในการรับความเสี่ยงต่ำมาลงทุน และ ยกระดับมาตรฐานธุรกิจเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลของประเทศให้มีการดำเนินงานและการให้บริการแก่ลูกค้าที่เหมาะสม ทัดเทียมกับมาตรฐานที่ลูกค้าคาดหวังได้จากบริการของธนาคารพาณิชย์

พร้อมกันนั้น ได้กำหนดให้ธนาคารพาณิชย์สามารถทำธุรกรรมเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัล และบริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงินสามารถประกอบธุรกิจและทำธุรกรรมเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลได้ตามหลักเกณฑ์ที่กำหนดในประกาศฉบับนี้ โดยต้องไม่เป็นธุรกิจหรือธุรกรรมที่ขัดต่อหลักการสำคัญ หรือขัดต่อกฎหมายหรือแนวทางของหน่วยงานกำกับดูแลการประกอบกิจการนั้นทั้งในประเทศไทยและต่างประเทศ เช่น มิให้กลุ่มธุรกิจทางการเงินดำเนินการโดยมีเจตนาหลีกเลี่ยงหลักเกณฑ์ขอบเขตการประกอบธุรกิจและทำธุรกรรมเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลตามที่กำหนดในประกาศฉบับนี้และกฎหมายหรือแนวทางการกำกับดูแลที่เกี่ยวข้องของหน่วยงานกำกับดูแลเป็นการเฉพาะ รวมถึงการใช้สินทรัพย์ดิจิทัลเป็นสื่อกลางการชำระราคาค่าสินค้าและบริการ (Means of Payment)

นอกจากนี้มิให้ธนาคารพาณิชย์หรือบริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงินที่ไม่ได้ประกอบธุรกิจเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลดำเนินการที่เอื้อหรือสนับสนุนให้ประชาชนโดยทั่วไปโดยเฉพาะลูกค้ากลุ่มเปราะบางเข้าถึงสินทรัพย์ดิจิทัลหรือส่งเสริมให้มีการถือครองสินทรัพย์ดิจิทัลมากขึ้น

ขอบเขตการประกอบธุรกิจ

(1) ธนาคารพาณิชย์ ไม่อนุญาตให้ประกอบธุรกิจเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัล เพื่อป้องกันผลกระทบต่อฐานะการดำเนินงานอันอาจส่งผลกระทบต่อเงินฝากของประชาชน และรักษาความเชื่อมั่นของประชาชนต่อธุรกิจธนาคารพาณิชย์ รวมถึงเสถียรภาพของระบบสถาบันการเงิน

(2) บริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงิน ทั้งที่มีหรือไม่มีหน่วยงานกำกับดูแลเป็นการเฉพาะ หากประสงค์จะประกอบธุรกิจเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลดังต่อไปนี้ให้บริษัทแม่ขออนุญาตต่อ ธปท.เป็นรายกรณี

• ธุรกิจสินทรัพย์ดิจิทัลและธุรกิจผู้ให้บริการระบบเสนอขายโทเคนดิจิทัลตามกฎหมายว่าด้วยการประกอบธุรกิจสินทรัพย์ดิจิทัล หรือธุรกิจที่มีลักษณะเดียวกันในต่างประเทศ
• ธุรกิจที่มีธุรกิจหรือกิจกรรมหลัก (core business/main activities) เกี่ยวข้องกับสินทรัพย์ดิจิทัล หรือธุรกิจเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลอื่นใด

ในการขอจัดตั้งหรือมีบริษัทที่ประกอบธุรกิจเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลในกลุ่มธุรกิจทางการเงิน บริษัทแม่ต้องมั่นใจว่ากลุ่มธุรกิจทางการเงินมีความมั่นคงโดยมีเงินกองทุนเพียงพอที่จะรองรับความเสียหายอันอาจเกิดขึ้นจากบริษัทดังกล่าว กล่าวคือ เมื่อนำเงินลงทุนในบริษัทดังกล่าวมาหักออกจากเงินกองทุนทั้งสิ้นของกลุ่มธุรกิจทางการเงินแล้ว กลุ่มธุรกิจทางการเงินยังสามารถดำรงเงินกองทุนได้ตามหลักเกณฑ์ว่าด้วยการกำกับดูแลเงินกองทุนสำหรับกลุ่มธุรกิจทางการเงิน

ธปท.กำหนดขอบเขตการทำธุรกรรม ให้ธนาคารพาณิชย์และบริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงินสามารถออกและถือครองสินทรัพย์ดิจิทัลได้เฉพาะเพื่อวัตถุประสงค์ในการพัฒนานวัตกรรม เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพหรือคุณภาพในการให้บริการธุรกิจทางการเงินหรือธุรกิจสนับสนุน โดยให้บริษัทแม่ขออนุญาตต่อธปท.เป็นรายกรณี และ ธปท.อาจกำหนดให้มีการทดสอบตามแนวทางการเข้าร่วมทดสอบและพัฒนานวัตกรรมที่นำเทคโนโลยีใหม่มาสนับสนุนการให้บริการทางการเงิน (Regulatory Sandbox) มาใช้โดยอนุโลม ด้วยก็ได้

ไม่ว่าจะเป็นกรณีเพิ่มบริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงินเพื่อประกอบธุรกิจเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัล หรือกรณีบริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงินเพิ่มหรือขยายขอบเขตการประกอบธุรกิจเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลเพิ่มเติม รวมถึงกรณีที่มีการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างกลุ่มธุรกิจทางการเงินที่ประกอบธุรกิจเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัล แม้ไม่ได้ทำให้มีการเพิ่มหรือลดบริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงิน เช่น การย้ายบริษัทลูกที่ประกอบธุรกิจเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลจากเดิมที่บริษัทแม่โฮลดิ้งถือหุ้นโดยตรงเป็นการถือหุ้นผ่านบริษัทลูกอื่นแทน (แม้ว่าบริษัทลูกที่ประกอบธุรกิจเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลนั้นจะยังคงเป็นบริษัทนอก Solo Consolidation เช่นเดิมก็ตาม)

สำหรับ บริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงินที่มีหน่วยงานกำกับดูแลเป็นการเฉพาะ เช่น บริษัทหลักทรัพย์ และบริษัทหลักทรัพย์จัดการกองทุน ผู้ประกอบธุรกิจสินทรัพย์ดิจิทัลและผู้ให้บริการระบบเสนอขายโทเคนดิจิทัลตามกฎหมายว่าด้วยการประกอบธุรกิจสินทรัพย์ดิจิทัล บริษัทประกันวินาศภัยตามกฎหมายว่าด้วยประกันวินาศภัย บริษัทประกันชีวิตตามกฎหมายว่าด้วยประกันชีวิต สามารถออกและถือครองสินทรัพย์ดิจิทัลได้ตามที่หน่วยงานกำกับดูแลเป็นการเฉพาะกำหนด โดยให้ถือปฏิบัติตามหลักเกณฑ์ที่กำหนดในประกาศฉบับนี้ด้วย

ธนาคารพาณิชย์และบริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงินสามารถลงทุนในหน่วยลงทุนของกองทุนหรือใบทรัสต์ของกองทรัสต์ที่มีนโยบายการลงทุนส่วนน้อยในสินทรัพย์ดิจิทัลได้ตามประกาศธนาคารแห่งประเทศไทยว่าด้วยหลักเกณฑ์และวิธีการลงทุนของสถาบันการเงินหรือของกลุ่มธุรกิจทางการเงินแล้วแต่กรณี แต่ห้ามลงทุนในหน่วยลงทุนของกองทุนหรือใบทรัสต์ของกองทรัสต์ที่มีนโยบายการลงทุนในสินทรัพย์ดิจิทัลเป็นหลัก

นอกจากนี้ ธปท.ไม่ประสงค์ให้ธนาคารพาณิชย์และบริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงินให้สินเชื่อทุกรูปแบบที่มีวัตถุประสงค์เพื่อการลงทุนในสินทรัพย์ดิจิทัลแก่ลูกค้าบุคคลธรรมดา เช่น สินเชื่อส่วนบุคคล บัตรเครดิต รวมถึงสินเชื่อที่มีการรับสินทรัพย์ดิจิทัลเป็นหลักประกัน เพื่อดูแลปัญหาการกู้ยืมเพื่อการลงทุนที่มีความเสี่ยงสูงซึ่งอาจมีผลกระทบต่อปัญหาคุณภาพลูกหนี้และปัญหาหนี้ครัวเรือนของประเทศ

ด้านการกำกับดูแลการบริหารจัดการความเสี่ยง ธนาคารพาณิชย์และบริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงินสามารถให้สินเชื่อ ลงทุน ก่อภาระผูกพัน หรือทำธุรกรรมที่มีลักษณะคล้ายการให้สินเชื่อแก่ธุรกิจเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัล คือ ธนาคารพาณิชย์ต้องจำกัดปริมาณในรายการรวมกันทั้งสิ้นไม่เกินร้อยละ 3 ของเงินกองทุนของธนาคารพาณิชย์

การลงทุนในธุรกิจเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลทั้งในและนอกกลุ่มธุรกิจทางการเงิน ทั้งโดยทางตรงหรือทางอ้อม การให้สินเชื่อ ก่อภาระผูกพัน หรือทำธุรกรรมที่มีลักษณะคล้ายการให้สินเชื่อแก่บริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงินที่ประกอบธุรกิจเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลทั้งโดยทางตรงหรือผ่านบริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงิน บริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงิน ต้องจำกัดปริมาณการลงทุนในธุรกิจเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลทั้งในและนอกกลุ่มธุรกิจทางการเงิน รวมกันทั้งสิ้นไม่เกินร้อยละ 3 ของเงินกองทุนของกลุ่มธุรกิจทางการเงิน โดยหากกลุ่มธุรกิจทางการเงินลงทุนเกินอัตราส่วนดังกล่าว ให้หักส่วนที่เกินอัตราส่วนดังกล่าวออกจากเงินกองทุนชั้นที่ 1 ที่เป็นส่วนของเจ้าของ (Common equity tier 1: CET1) ของกลุ่มธุรกิจทางการเงินเต็มจำนวน

ทั้งนี้ เงินลงทุนในส่วนที่หักออกจากเงินกองทุน CET1 ไปแล้ว เช่น ค่าความนิยม (goodwill) ไม่ต้องน มาค นวณใน Digital Asset Related Business Limit

ธปท.ยังกำหนดแนวทางปฏิบัติในด้านอื่น ๆ ได้แก่ ให้สถาบันการเงินจัดทำรายงานโดยละเอียด การกำกับดูแลด้านธรรมาภิบาล การดูแลความเสี่ยงจากความเชื่อมโยงและการพึ่งพาระหว่างกันของบริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงิน (Intragroup Contagion Risk) เป็นต้น

อย่างไรก็ตาม ธปท.ได้กำหนดบทเฉพาะกาลว่า กรณีบริษัทในกลุ่มธุรกิจทางการเงินที่ได้รับอนุญาตให้ประกอบธุรกิจหรือทำธุรกรรมเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลจากหน่วยงานกำกับดูแลเป็นการเฉพาะก่อนวันที่ประกาศฉบับนี้มีผลใช้บังคับ ให้ดำเนินการต่อไปได้โดยไม่ต้องขออนุญาตต่อ ธปท.เว้นแต่ธปท.ได้กำหนดเงื่อนไขให้ต้องขออนุญาตก่อนเริ่มประกอบธุรกิจไว้