โดยทั่วไปแล้วเมื่อเกิดข้อพิพาทระหว่างคู่กรณี วิธีทางการ ศาลจะเป็นกระบวนการปกติเพื่อตัดสินข้อพิพาทนั้น ๆ แต่อย่างไรก็ตามในปัจจุบันมีกระบวนการระงับข้อพิพาททางแพ่งอื่น ๆ เช่น กระบวนการอนุญาโตตุลาการ (Arbitration) ที่เป็นกระบวนการระงับข้อพิพาทที่ได้รับความนิยมจากภาคธุรกิจทั่วโลกเพื่อระงับข้อพิพาทระหว่างกันแทนกระบวนการทางศาลแบบดั้งเดิม เนื่องจากการประกอบธุรกิจบางประเภทในปัจจุบันมีความยุ่งยากและซับซ้อน เช่น ธุรกิจเกี่ยวกับสินทรัพย์ดิจิทัลหรือธุรกิจที่ใช้สัญญาอัจฉริยะ (Smart Contract) ในการดำเนินธุรกิจ คู่พิพาทอาจมีความประสงค์ที่จะคัดเลือกอนุญาโตตุลาการที่น่าเชื่อถือหรือมีความรู้ทางเทคนิคในการพิจารณาข้อเท็จจริงและข้อพิพาทเพื่อระงับข้อพิพาทของตนก็ได้ ซึ่งสถาบันอนุญาโตตุลาการในประเทศไทยบางแห่งก็ได้ขึ้นทะเบียนผู้เชี่ยวชาญด้านสินทรัพย์ดิจิทัลสำหรับการระงับข้อพิพาทด้วยกระบวนการอนุญาโตตุลาการไว้แล้ว
ดังนั้น เมื่อผู้ใช้บริการรับทราบหรือตกลงเข้าใช้งามตามเงื่อนไขการให้บริการ (Terms and Conditions) ของศูนย์ซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัล (Exchange) ที่ได้รับใบอนุญาตให้ประกอบกิจการในประเทศไทยที่มีข้อกำหนดให้ใช้วิธีการระงับข้อพิพาทด้วยกระบวนการอนุญาโตตุลาการแล้ว หากเกิดข้อพิพาทขึ้นระหว่างผู้ใช้บริการกับ Exchange นั้น ๆ แล้วผู้ใช้บริการจะฟ้องร้องดำเนินคดีเอากับ Exchange นั้น ๆ ต่อศาลไม่ได้
หากฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งนำข้อพิพาทไปฟ้องร้องต่อศาล เมื่อผู้ถูกฟ้องร้องขอต่อศาลและศาลเห็นว่าไม่มีเหตุที่ทำให้สัญญาอนุญาโตตุลาการนั้นเป็นโมฆะหรือใช้บังคับไม่ได้ หรือมีเหตุที่ทำให้ไม่สามารถปฏิบัติตามข้อสัญญาอนุญาโตตุลาการนั้นได้ ศาลจะมีคำสั่งจำหน่ายคดีให้คู่กรณีไปใช้การอนุญาโตตุลาการตามที่กำหนดไว้ตามเงื่อนไขการให้บริการ
เมื่อสำรวจเงื่อนไขการให้บริการของ Exchange ที่ได้รับใบอนุญาตให้ประกอบกิจการในประเทศไทย (สำรวจ ณ วันที่ 5 ตุลาคม 2564) จำนวน 7 ราย พบว่ามี Exchange จำนวน 4 รายที่กำหนดให้ต้องใช้การระงับข้อพิพาทด้วยกระบวนการอนุญาโตตุลาการ ได้แก่ ERX, Zipmex, Huobi และ Z.comEX โดยที่ ERX กำหนดให้ดำเนินการอนุญาโตตุลาการที่สถาบันอนุญาโตตุลาการ (Thailand Arbitration Center: THAC) ส่วนรายอื่น ๆ ไม่ได้กำหนดสถาบันที่ให้ดำเนินกระบวนการอนุญาโตตุลาการหรือสถานที่ในการวินิจฉัยไว้ชัดเจนหรือโดยเฉพาะ
และจำนวน 1 รายคือ BITKUB กำหนดให้สิทธิผู้บริการอาจขอให้มีการระงับข้อพิพาทโดยอนุญาโตตุลาการของไทย โดย BITKUB ยินดีเข้าสู่กระบวนการอนุญาโตตุลาการตามที่ผู้ใช้บริการร้องขอ (ผู้เขียนเห็นว่าเงื่อนไขลักษณะนี้พิจารณาได้ว่าเป็นการกำหนดให้ต้องใช้กระบวนการอนุญาโตตุลาการเพื่อระงับข้อพิพาทเช่นกัน)
ส่วน Exchange จำนวน 2 รายที่มิได้กำหนดให้ใช้กระบวนการอนุญาโตตุลาการเพื่อระงับข้อพิพาท (ใช้วิธีทางการศาลรูปแบบดั้งเดิม) ได้แก่ Satang Pro และ Upbit
ดังนั้น ผู้ใช้บริการควรสละเวลาศึกษาเงื่อนไขการให้บริการของ Exchange ที่เข้ารับบริการอย่างถี่ถ้วน ซึ่งนอกจากวิธีการระงับข้อพิพาทดังกล่าวแล้ว เงื่อนไขการให้บริการก็อาจกำหนดข้อจำกัดความรับผิดของ Exchange หรือข้อมูลสำคัญอื่น ๆ ที่ผู้ใช้บริการควรทราบก่อนรับบริการอีกด้วย
นายปรุงศักดิ์ เชาวน์ชาติ
ทนายความหุ้นส่วน กลุ่มสำนักงานกฎหมายอเบอร์ (ABER Group)
อนุญาโตตุลาการผู้เชี่ยวชาญด้านสินทรัพย์ดิจิทัล สถาบันอนุญาโตตุลาการ (Thailand Arbitration Center : THAC)