ทองแดงเป็นโลหะที่มนุษย์รู้จักและนามาใช้ประโยชน์เกือบ 5,000 ปีแล้ว ทั้งในรูปของทองแดงบริสุทธิ์และทองแดงเจือ เช่น ทองเหลือง และบรอนซ์ ด้วยคุณสมบัติที่สามารถดัดแปลงรูปร่างได้ง่าย นาความร้อนและนาไฟฟ้าได้ดี จึงทาให้มีการนาเอาโลหะทองแดงมาใช้ประโยชน์อย่างกว้างขวางในอุตสาหกรรมต่างๆ เช่น โทรคมนาคม อุปกรณ์ไฟฟ้าและเครื่องใช้ไฟฟ้า เครื่องปรับอากาศ ตู้เย็น และ ยานยนต์
ภาวะตลาดโลก
การผลิต
หากเปรียบเทียบปริมาณการผลิตแร่ทองแดงกับแร่โลหะอื่น เช่น เหล็ก นับว่าการผลิตทองแดงมีปริมาณน้อยมาก นับตั้งแต่ปี 2443 การผลิตแร่ทองแดงของโลกมีปริมาณน้อยกว่า 5 แสนตันต่อปี แต่ล่าสุดในปี 2552 การผลิตแร่ทองแดงอยู่ที่ประมาณ 16 ล้านตัน ถ้าจาแนกตามภูมิภาคจะพบว่าภูมิภาคที่มีการผลิตแร่ทองแดงสูงสุดคือ ลาตินอเมริกา รองลงมาคือ เอเชีย และยุโรป หากพิจารณาเป็นรายประเทศ ประเทศชิลี เป็นผู้ผลิตสูงสุดเป็นอันดับ 1 ของโลก อันดับ 2 คือ เปรู และอันดับ 3 คือ สหรัฐอเมริกา
ในส่วนของการผลิตทองแดงบริสุทธิ์ (Refined Copper) ปี 2552 ผลิตได้ 18,356,000 เมตริกตัน ในขณะที่ปี 2553 ผลิตได้ 19,278,000 เมตริกตัน เพิ่มขึ้นร้อยละ 3.95 เมื่อเทียบกับปีก่อน ภูมิภาคเอเชียเป็นแหล่งที่ผลิตสูงสุด โดยผู้ผลิตรายใหญ่อันดับ 1 ของโลกคือ บริษัท Jiangxi Copper Corporation ประเทศจีน มีกาลังการผลิต 900,000 เมตริกตันต่อปี อันดับ 2 มี 2 แห่งคือ บริษัท Yunnan Copper Industry Group ประเทศจีน และบริษัท Birla Group Hidalco ประเทศอินเดีย แต่ละแห่งมีกาลังการผลิต 500,000 เมตริกตันต่อปี สาหรับปี 2554 International Copper Study Group (ICSG) ได้มีการประมาณการว่าทั่วโลกจะผลิตทองแดงบริสุทธิ์ได้ 20,498,000 เมตริกตัน ซึ่งจะเพิ่มขึ้นจากปี 2553 เพียงเล็กน้อยคือ ร้อยละ 1.11 เนื่องจากการขาดแคลน Copper centrates
ตารางที่ 1 ปริมาณการผลิตแร่ทองแดงและทองแดงบริสุทธิ์ ปี 2552 และประมาณการผลิตปี 2553-2554
ปริมาณการผลิตและประมาณการ
ภูมิภาค แร่ทองแดง ทองแดงบริสุทธิ์
(1000 เมตริกตัน) 2552 2553 2554 2552 2553 2554
อาฟริกา 1,185 1,308 1,529 672 919 1,152
อเมริกาเหนือ 1,933 1,883 2,142 1,758 1,691 1,827
ละตินอเมริกา 7,034 7,196 7,528 3,935 3,972 4,109
อาเซียน10 ประเทศ 1,179 1,055 844 544 536 593
เอเชีย ยกเว้นอาเซียนและกลุ่มประเทศเครือรัฐเอกราช (CIS) 1,504 1,629 1,715 7,044 7,578 7,997
กลุ่มประเทศเครือรัฐเอกราช (CIS) 519 517 539 450 456 512
สหภาพยุโรป 27 ประเทศ 729 783 809 2,510 2,680 2,763
ยุโรปนอกเหนือจากกลุ่มสหภาพยุโรป 27 ประเทศ 774 806 855 995 1,038 1,070
นิวซีแลนด์และออสเตรเลีย 1,021 1,057 1,115 445 409 475
รวมทั้งสิ้น 15,877 16,235 17,076 18,356 19,278 20,498
ที่มา : International Copper Study Group
สาหรับการผลิตทองแดงบริสุทธิ์และทองแดงเจือที่อยู่ในรูปของสินค้ากึ่งสาเร็จรูปนั้น ในปี 2553 มีสัดส่วนกาลังการผลิตที่จาแนกตามภูมิภาค และจาแนกตามสินค้าดังนี้
จำแนกตำมภูมิภำค
- จีน ร้อยละ 30 ซึ่งมีสัดส่วนกาลังการผลิตมากที่สุดในโลกและมีจานวนมากที่สุดด้วยคือ 498 โรงงาน
- สหภาพยุโรป (27ประเทศ) รวมนอร์เวย์และสวิตเซอร์แลนด์ ร้อยละ 22
- อเมริกาเหนือและใต้ ร้อยละ 14
- เอเชียเหนือไม่รวมจีน ร้อยละ 14
- เอเชียใต้ รวมทั้งกลุ่ม Oceania (นิวซีแลนด์และออสเตรเลีย) ร้อยละ 9
- รัสเซีย รวมทั้งเอเชียกลาง ร้อยละ 5
- ตะวันออกกลาง ร้อยละ 5
- อาฟริกา ร้อยละ 1
จำแนกตำมสินค้ำ
- Wire rod ร้อยละ 49
- Plate Sheet & Strip ร้อยละ 15
- Rod Bar & Section ร้อยละ 13
- Copper tube & Copper alloy tube ร้อยละ 13
- Copper alloy wire ร้อยละ 6
- Ingot ร้อยละ 3
- ส่วนที่เหลืออีกร้อยละ 1 คือ Foil Powder และCasting
การบริโภคทองแดงบริสุทธิ์
การบริโภคทองแดงบริสุทธิ์ส่วนใหญ่จะอยู่ที่ประเทศจีน โดยในปี 2552 จีนมีการบริโภคเพิ่มขึ้นจากปีก่อนหน้าถึงร้อยละ 38 แต่ในปี 2553 เพิ่มขึ้นเพียงเล็กน้อย สาหรับการบริโภคทองแดงทั้งโลกนั้น ภาวะเศรษฐกิจที่ซบเซาส่งผลให้การบริโภคในปี 2553 ลดลงร้อยละ 3.8 อยู่ที่ระดับ 18,882,000 เมตริกตัน และในปี 2554 ทาง International Copper Study Group ประมาณการว่าทั้งโลกจะบริโภคอยู่ที่ระดับ 19,729,000 เมตริกตัน เพิ่มขึ้นร้อยละ 4.5 เมื่อเทียบกับปี 2553
ตารางที่ 2 ปริมาณการบริโภคทองแดงบริสุทธิ์ ปี 2552 และประมาณการบริโภคปี 2553-2554
ภูมิภาค(1000 เมตริกตัน) 2552 2553 2554
อาฟริกา 306 313 344
อเมริกาเหนือ 2,048 2,143 2,228
ละตินอเมริกา 502 593 611
อาเซียน10 ประเทศ 687 730 760
เอเชีย ยกเว้นอาเซียนและ กลุ่มประเทศเครือรัฐเอกราช (CIS) 10,540 10,744 11,300
กลุ่มประเทศเครือรัฐเอกราช (CIS) 105 111 114
สหภาพยุโรป 27 ประเทศ 3,096 3,299 3,394
ยุโรปนอกเหนือจากกลุ่มสหภาพยุโรป 27 ประเทศ 775 813 839
นิวซีแลนด์และออสเตรเลีย 130 135 139
รวมทั้งสิ้น 18,189 18,882 19,729
ที่มา : International Copper Study Group
ราคาตลาดโลก
ในปี 2553 ราคาทองแดงค่อนข้างจะผันผวนมาก ทั้งนี้เนื่องจากในช่วงปลายเดือนกุมภาพันธ์ได้เกิดเหตุการณ์แผ่นดินไหวอย่างรุนแรงในประเทศชิลีซึ่งเป็นประเทศผู้ผลิตแร่ทองแดงรายใหญ่ที่สุดในโลก โดยมีปริมาณการผลิตต่อปีประมาณ 1 ใน 3 ของการผลิตแร่ทองแดงทั้งโลก ก่อให้เกิดความกังวลต่อภาวะอุปทาน ทาให้การซื้อขายในตลาด London Metal Exchange (LME) มีการปรับตัวขึ้นอย่างรวดเร็วจากวันที่ 5 กุมภาพันธ์ ที่ราคาแร่อยู่ที่ 6,278 เหรียญสหรัฐต่อเมตริกตัน เพิ่มขึ้นสูงสุดที่ 7,938 เหรียญสหรัฐต่อเมตริกตันในวันที่ 2 เมษายน อันเป็นผลมาจากความกังวลของนักลงทุน จากนั้นก็ทยอยปรับตัวลงมาจนถึงระดับต่าสุดในรอบที่สองของปีเมื่อวันที่ 8 มิถุนายน อยู่ที่ระดับ 6,155 เหรียญสหรัฐต่อเมตริกตัน และไต่ระดับเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องจนถึงจุดสูงสุดที่ 8,815 เหรียญสหรัฐต่อเมตริกตัน เมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน สาเหตุจากความต้องการใช้ทองแดงที่เพิ่มมากขึ้นในอุตสาหกรรมพลังงาน ยานยนต์ และเครื่องใช้ไฟฟ้า ของประเทศจีน โดยจีนมีการบริโภคทองแดงรวมทั้งสิ้นในปี 2553 ที่ระดับ 6.8 ล้านเมตริกตัน และคาดว่าอีก 5 ปี ข้างหน้าคือปี 2558 จะมีความต้องการบริโภค 8.5 ล้านเมตริกตัน นอกจากความต้องการของประเทศจีนแล้ว เยอรมนีเป็นอีกประเทศหนึ่งที่กระตุ้นด้านอุปสงค์ให้เพิ่มขึ้นและส่งผลให้ราคาทองแดงเพิ่มขึ้นตามไปด้วยจากการที่เศรษฐกิจในประเทศมีการขยายตัว
ภาวะอุตสาหกรรมทองแดงภายในประเทศ
โครงสร้างอุตสาหกรรมทองแดงภายในประเทศแบ่งออกเป็น 3 ขั้น คือ อุตสาหกรรมต้นน้า อุตสาหกรรมกลางน้า และอุตสาหกรรมปลายน้า
อุตสาหกรรมต้นน้า คือการถลุงทองแดงจากสินแร่ ปัจจุบันมีผู้ผลิตเพียงรายเดียว ได้แก่ บริษัทไทยคอปเปอร์ จากัด (มหาชน) ก่อตั้งตั้งแต่ปี 2537 แต่ขณะนี้ยังมิได้ดาเนินการผลิต
อุตสาหกรรมกลางน้า คือการหล่อทองแดงให้เป็นแท่งหน้าตัดต่างๆ ขึ้นอยู่กับการนาไปผลิตต่อ เช่น ทองแดงแท่งหน้าตัดกลม (Billet) จะถูกนาไปใช้ผลิตทองแดงทรงยาว ทองแดงแท่งหน้าตัดสี่เหลี่ยมผืนผ้า (Slab) จะใช้ผลิตทองแดงแผ่นและ Foil ผู้ผลิตกลุ่มนี้ส่วนใหญ่จะเป็นผู้ที่มีการผลิตต่อเนื่องไปยังอุตสาหกรรมปลายน้า
อุตสาหกรรมปลายน้า จะแบ่งออกเป็น 4 กลุ่มตามชนิดผลิตภัณฑ์ ดังนี้
1. ท่อทองแดง
2. สายไฟและเคเบิ้ล
3. ทองแดงแผ่นและ Foil
4. ลวดทองแดงและทองแดงเส้น
การใช้งาน : ผลิตภัณฑ์ทองแดงเหล่านี้จะถูกนาไปใช้ในอุตสาหกรรมต่อเนื่องหลักที่สาคัญ ได้แก่ โทรคมนาคม ยานยนต์และชิ้นส่วน อุปกรณ์ไฟฟ้าและเครื่องใช้ไฟฟ้า เครื่องปรับอากาศและตู้เย็น อาคารและงานก่อสร้างต่างๆ
การผลิตและการจาหน่าย : ปี 2553 เป็นปีที่เศรษฐกิจเริ่มฟื้นตัว ดังนั้นการผลิตและการจาหน่ายภายในประเทศจึงมีการขยายตัวในทุกผลิตภัณฑ์ โดยเฉพาะในกลุ่มที่นาไปใช้ในอุตสาหกรรมเครื่องใช้ไฟฟ้า เครื่องทาความเย็น และยานยนต์ โดยมีการขยายตัวเพิ่มขึ้นระหว่างร้อยละ 10-30 (แล้วแต่ผลิตภัณฑ์) เมื่อเทียบกับปีก่อนหน้า
การนาเข้า : เนื่องจากโรงงานผู้ผลิตทองแดงบริสุทธิ์จากการถลุงจากสินแร่ของไทยยังไม่เริ่มดาเนินการผลิต ผู้ผลิตไทยจึงต้องนาเข้าวัตถุดิบ เช่น Copper matt Copper anode และ Unwrought เข้ามาหลอมแล้วนาไปรีดเป็นผลิตภัณฑ์ทรงยาวและทรงแบน รวมทั้งยังมีการนาเข้าสินค้าสาเร็จรูปด้วย สาหรับปี 2553 วัตถุดิบที่มีการนาเข้าสูงมาก ได้แก่ ทองแดงที่ยังไม่ได้ขึ้นรูป (Unwrought) นาเข้ามาในปริมาณ 250,350 เมตริกตัน เพิ่มขึ้นจากปีก่อนร้อยละ 13.82 แหล่งนาเข้าที่สาคัญคือประเทศอินโดนีเซีย ลาว ฟิลิปปินส์ ชิลี และออสเตรเลีย รองลงมาคือ เศษทองแดง (Scrap) นาเข้ามา 10,346 เมตริกตัน (เพิ่มขึ้นจากปีก่อนเพียงเล็กน้อยคือร้อยละ 9.88) โดยนาเข้ามาจากประเทศสิงคโปร์ โคลอมเบีย และ มาเลเซีย สาหรับผลิตภัณฑ์ทองแดงที่นาเข้ามามาก ได้แก่ แผ่นทองแดงที่มีความหนาเกิน 0.15 มิลลิเมตร คิดเป็นปริมาณ 42,433 เมตริกตัน (เพิ่มจากปีก่อนร้อยละ 30.43) ส่วนใหญ่นาเข้าจากประเทศญี่ปุ่น ไต้หวัน และเกาหลีใต้ รองลงมาคือ ลวดทองแดง คิดเป็นปริมาณ 41,790 เมตริกตัน (เพิ่มขึ้นจากปีก่อนร้อยละ 38.95) โดยนาเข้าจากประเทศอินโดนีเซีย ไต้หวัน และอินเดีย รายละเอียดปริมาณและมูลค่าการนาเข้าทองแดงปี 2553 ปรากฏตามตารางที่ 3
ตารางที่ 3 ปริมาณและมูลค่าการนาเข้าทองแดง และของที่ทำด้วยทองแดง ปี 2553
ผลิตภัณฑ์ ปริมาณ อัตราการขยายตัว มูลค่า อัตราการขยายตัว
(เมตริกตัน) เทียบกับปีก่อน (%) (ล้านบาท) เทียบกับปีก่อน (%)
- คอปเปอร์แมตต์ รวมทั้งซีเมนต์คอปเปอร์ 1,295 94.74 14 133.33
- ทองแดงไม่บริสุทธ์ รวมทั้งแอโนดทองแดง 479 -62.49 126 -51.35
- ทองแดงบริสุทธ์ และทองแดงเจือที่ยังไม่ได้ขึ้นรูป 250,350 13.82 60,020 47.22
- เศษและของที่ใช้ไม่ได้ที่เป็นทองแดง 10,346 9.88 2,131 47.17
- มาสเตอร์อัลลอยของทองแดง 143 74.39 97.00 73.21
- ผงทองแดงและเกล็ดทองแดง 989 18.30 359 40.78
- ท่อน เส้น และโพรไฟล์ ทาด้วยทองแดง 17,683 27.01 4,053 62.58
- ลวดทองแดง 41,790 38.95 10,738 82.34
- แผ่น แผ่นบาง และแถบ ทาด้วยทองแดง หนาเกิน 0.15 มม. 42,433 30.43 12,861 43.43
- ฟอยล์ทองแดง 18,302 34.31 6,651 43.46
- หลอด หรือ ท่อ ทาด้วยทองแดง 21,209 45.68 12,924 245.93
- อุปกรณ์ติดตั้ง ของหลอดหรือท่อทาด้วยทองแดง 1,627 60.30 774 54.80
- ลวดเกลียว เคเบิล แถบถัก ทาด้วยทองแดงไม่หุ้มฉนวนไฟฟ้า 192 65.52 100 92.31
- ตะปู ตะปูสั้นหัวใหญ่ หมุดกด ตะปูสองขาทาด้วยทองแดง
รวมทั้งตะปูควงและสลักเกลียว 704 38.04 406 40.00
- ของใช้บนโต๊ะอาหาร ของใช้ในครัว หรือของใช้
ตามบ้านเรือนอื่นๆ ทาด้วยทองแดง 1,590 34.75 593 33.26
- ของอื่นๆ ทาด้วยทองแดง 2,535 585.14 3,086 161.53
รวม 411,667 21.03 114,933 61.92
ที่มา : กรมศุลกากร
การส่งออก : ในปี 2553ไทยมีการส่งออกเศษทองแดงเป็นจานวนมากคิดเป็นปริมาณ 66,368 เมตริกตัน (ลดลงจากปีก่อนร้อยละ 4.74) ตลาดส่งออกคือ ประเทศญี่ปุ่น อินโดนีเซีย และสิงคโปร์ สาหรับผลิตภัณฑ์ทองแดงที่ส่งออกมาก ได้แก่ หลอดหรือท่อทองแดง (Pipes & Tubes) คิดเป็นปริมาณ 26,285 เมตริกตัน (เพิ่มขึ้นจากปีก่อนร้อยละ23.97) ตลาดที่สาคัญคือ ประเทศลาว ญี่ปุ่น และอียิปต์ ผลิตภัณฑ์ทองแดงที่ส่งออกมาก รองลงมาคือ ท่อน เส้น และโพรไฟล์ (Bars Rods & Profiles) คิดเป็นปริมาณ 21,430 เมตริกตัน (เพิ่มขึ้นจากปีก่อนร้อยละ 20.03) โดยส่วนใหญ่ส่งออกไปยังประเทศไต้หวัน สาธารณรัฐอาหรับเอมิเรตส์ และซาอุดิอาระเบีย รายละเอียดปริมาณและมูลค่าส่งออกทองแดงของไทยปี 2553 ปรากฏตามตารางที่ 4
ตารางที่ 4 ปริมาณและมูลค่าการส่งออกทองแดง และของที่ทาด้วยทองแดง ปี 2553
ผลิตภัณฑ์ ปริมาณ อัตราการขยายตัว มูลค่า อัตราการขยายตัว
(เมตริกตัน) เทียบกับปีก่อน (%) (ล้านบาท) เทียบกับปีก่อน (%)
- คอปเปอร์แมตต์ รวมทั้งซีเมนต์คอปเปอร์ 0 -100.00 0 -65.33
- ทองแดงไม่บริสุทธ์ รวมทั้งแอโนดทองแดง 0 0
- ทองแดงบริสุทธ์ และทองแดงเจือที่ยังไม่ได้ขึ้นรูป 2,978 30.79 97 18.29
- เศษและของที่ใช้ไม่ได้ที่เป็นทองแดง 66,368 -4.74 9,300 25.97
- มาสเตอร์อัลลอยของทองแดง 0 -100.00 0 -75.50
- ผงทองแดงและเกล็ดทองแดง 2,214 362.21 34 -43.33
- ท่อน เส้น และโพรไฟล์ ทาด้วยทองแดง 21,430 20.03 5,520 50.70
- ลวดทองแดง 6,631 29.51 1,719 64.03
- แผ่น แผ่นบาง และแถบ ทาด้วยทองแดง หนาเกิน 0.15 มม. 10,157 56.57 2,243 76.06
- ฟอยล์ทองแดง 8,945 13.92 1,124 -8.62
- หลอด หรือ ท่อ ทาด้วยทองแดง 26,285 23.97 7,827 47.46
- อุปกรณ์ติดตั้ง ของหลอดหรือท่อทาด้วยทองแดง 2,219 42.88 975 62.50
- ลวดเกลียว เคเบิล แถบถัก ทาด้วยทองแดงไม่หุ้มฉนวนไฟฟ้า 1,078 143.34 332 186.21
- ตะปู ตะปูสั้นหัวใหญ่ หมุดกด ตะปูสองขา-
ทาด้วยทองแดง รวมทั้งตะปูควงและสลักเกลียว 158 122.54 146 192.00
- ของใช้บนโต๊ะอาหาร ของใช้ในครัว หรือของใช้ตาม-
บ้านเรือนอื่นๆ ทาด้วยทองแดง 2,678 65.41 1,015 85.56
- ของอื่นๆทาด้วยทองแดง 233 130.69 1,056 30.21
รวม 151,374 12.35 31,389 41.55
ที่มา : กรมศุลกากร
ปัญหาและอุปสรรค : ปัญหาของอุตสาหกรรมทองแดง คือการที่ราคาวัตถุดิบในตลาดโลก เช่น แร่ และทองแดงบริสุทธิ์ มีความผันผวนมาก เพราะนอกจากราคาจะขึ้นลงตามความต้องการของตลาดแล้วยังเกิดจากการเก็งกาไรของนักลงทุนด้วย ทาให้บางครั้งราคามิได้สะท้อนถึงอุปสงค์ที่แท้จริงส่งผลให้ผู้ผลิตสินค้าของไทยต้องประสบปัญหาในการวางแผนการผลิต และการคานวณต้นทุนการผลิต
แนวโน้มในปี 2554 : คาดว่าในปี 2554 อุตสาหกรรมทองแดงภายในประเทศจะยังคงขยายตัวต่อเนื่อง โดยจะขยายตัวไม่ต่ากว่าร้อยละ 10 เพราะอุตสาหกรรมที่ใช้ทองแดง เช่น ยานยนต์และชิ้นส่วน เครื่องใช้ไฟฟ้า และเครื่องทาความเย็น ยังมีการขยายตัวต่อไป นอกจากนั้นอุตสาหกรรมชิ้นส่วนยานยนต์ของญี่ปุ่นจะย้ายฐานการผลิตจากญี่ปุ่นมายังไทยเพราะฐานการผลิตรถยนต์ของญี่ปุ่นส่วนใหญ่อยู่ในไทยก็จะทาให้มีการใช้ทองแดงเพิ่มมากขึ้น อย่างไรก็ตาม อีกหนึ่งปัจจัยที่จะมีผลกระทบต่ออุตสาหกรรมทองแดงคือเศรษฐกิจโลก หากความไม่สงบทางการเมืองในกลุ่มประเทศตะวันออกกลางซึ่งเป็นแหล่งผลิตน้ามันของโลกยังไม่ยุติลง ก็จะส่งผลให้น้ามันมีราคาเพิ่มสูงขึ้น ทาให้เศรษฐกิจโลกขยายตัวน้อยกว่าที่คาดการณ์ไว้ ซึ่งก็จะส่งผลกระทบต่ออุตสาหกรรมต่างๆรวมทั้งอุตสาหกรรมทองแดงด้วย
--สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร--