กรุงเทพฯ--31 ต.ค.--ศูนย์วิจัยไทยพาณิชย์
ร้านสะดวกซื้อ (Convenience Store) นอกจากจะเป็นร้านค้าปลีกสมัยใหม่ที่ตั้งกระจายอยู่ในแหล่งชุมชน สำหรับให้บริการแก่ประชาชนใกล้บ้าน และในแหล่งสัญจรไปมาแล้ว สถานีบริการน้ำมันก็เป็นอีกจุดหนึ่งที่มีการให้บริการร้านสะดวกซื้อสำหรับลูกค้าที่แวะเข้ามาเติมน้ำมัน หรือลูกค้าที่สัญจรผ่านไปมา ร้านสะดวกซื้อที่อยู่ในสถานีบริการน้ำมันอาจเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า จีสโตร์ (G-Store) และ Gas Station Store
สถานีบริการน้ำมันมีการเปิดร้านสะดวกซื้อ เพื่อเป็นธุรกิจเสริมกันมากขึ้น เพราะสถานีบริการน้ำมันมีการแข่งขันที่รุนแรง ร้านสะดวกซื้อนับว่า เป็นจุดดึงดูดลูกค้าที่สำคัญอย่างหนึ่ง เพื่อให้ลูกค้าเข้ามาใช้บริการที่สถานีบริการน้ำมัน นอกจากนี้ ยอดขาย และผลตอบแทนจากธุรกิจร้านสะดวกซื้อซึ่งสูงถึงร้อยละ 20-22 ยังสามารถทดแทนผลกำไรจากการค้าน้ำมันที่ลดต่ำลงเหลือต่ำกว่าร้อยละ 2
บริษัท ศูนย์วิจัย ไทยพาณิชย์ จำกัด พบว่า ณ สิ้นเดือนมิถุนายน 2543 ประเทศไทย มีจำนวนสถานีบริการน้ำมันทั้งสิ้น 6,009 แห่ง (ดำเนินงานโดย 16 บริษัท และไม่รวมสถานีบริการน้ำมันอิสระ 9,100 แห่ง) ลดลงจาก ณ สิ้นเดือนธันวาคม 2542 ซึ่งมี 6,176 แห่ง แต่ผู้ประกอบการรายใหญ่ 6 ราย (ดังแสดงในตาราง) มีจำนวนสถานีบริการรวมกันสูงถึงร้อยละ 77 ของจำนวนสถานีบริการทั้งหมด 6,009 แห่ง
จากการที่ บริษัท ศูนย์วิจัย ไทยพาณิชย์ จำกัด ศึกษาเฉพาะผู้ประกอบการรายใหญ่ 6 ราย พบว่า บริษัทที่มีจำนวนสถานีบริการมากที่สุดคือ การปิโตรเลียมแห่งประเทศไทย (ปตท.) มีสัดส่วนร้อยละ 32 ของจำนวนสถานีบริการน้ำมันของ 6 รายใหญ่ รองลงมาคือ บริษัท บางจากปิโตรเลียม จำกัด (บางจาก) ร้อยละ 24, บริษัท เชลล์ (ประเทศไทย) จำกัด ร้อยละ 16, บริษัท เอสโซ่ (ประเทศไทย) จำกัด ร้อยละ 14, บริษัท คาลเท็กซ์ (ประเทศไทย) จำกัด ร้อยละ 12 และบริษัท โคโนโค (ประเทศไทย) จำกัด (เจ็ท) ร้อยละ 2 โดยในจำนวนนี้พบว่า ไทเกอร์มาร์ทเป็นร้านสะดวกซื้อในสถานีบริการน้ำมันของเอสโซ่ที่มีจำนวนร้านสะดวกซื้อในสถานีบริการน้ำมันมากที่สุด โดยคิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 34 ของจำนวนร้านค้าของสถานีบริการรายใหญ่ 6 ราย รองลงมาคือ สตาร์มาร์ท ร้อยละ 19 เลมอนกรีน ร้อยละ 14 เอเอ็ม/พีเอ็ม ซีเล็คท์ และจิฟฟี่ ร้อยละ 11 เท่ากัน
แม้ร้านไทเกอร์มาร์ท ของกลุ่มเอสโซ่จะมีจำนวนร้านมากที่สุด เมื่อเปรียบเทียบกับร้านสะดวกซื้ออื่น แต่บริษัท ศูนย์วิจัย ไทยพาณิชย์ จำกัด พบว่า ร้านจิฟฟี่ของสถานีบริการน้ำมันเจ็ท กลับเป็นร้านที่มีสัดส่วนร้านสะดวกซื้อต่อสถานีบริการน้ำมันมากที่สุด คิดเป็นอัตราส่วน 1:1 ซึ่งหมายความว่า ทุกๆ สถานีบริการน้ำมันเจ็ทมีร้านสะดวกซื้อจิฟฟี่ให้บริการอยู่ด้วย ในขณะที่สัดส่วนร้านสะดวกซื้อต่อจำนวนสถานีบริการน้ำมันของไทเกอร์มาร์ทมีเพียงร้อยละ 50 และสัดส่วนจำนวนร้านสะดวกซื้อ โดยเฉลี่ยต่อจำนวนสถานีบริการน้ำมันรวมพบว่า มีสัดส่วนเพียงร้อยละ 21.8 เท่านั้น เนื่องจากบริษัทโคโนโค (ประเทศไทย) ซึ่งเป็นผู้บริหารสถานีบริการน้ำมันเจ็ทใช้วิธีการบริหาร และการขยายสาขาด้วยตนเองทั้งหมด ทำให้สามารถวางแผนการขยายสาขาได้มาตรฐานเดียวกันหมด ในขณะที่บริษัทน้ำมันอื่นมีการใช้ระบบตัวแทนจำหน่ายควบคู่ไปกับการขยายสาขาเอง จึงทำให้บางสถานีบริการน้ำมันไม่มีการเปิดให้บริการร้านสะดวกซื้อ
บริษัท ศูนย์วิจัย ไทยพาณิชย์ จำกัด คาดว่า ในปี 2543 และ 2544 สถานีบริการน้ำมันยังคงมีแนวโน้มที่จะลดจำนวนลงอีกจากการที่ต้องประสบภาวะขาดทุนจนต้องปิดกิจการ เนื่องจากภาวะเศรษฐกิจที่ยังไม่มีความแน่นอน และราคาน้ำมันที่เพิ่มสูงขึ้น ประกอบกับในปัจจุบัน จำนวนสถานีบริการยังคงมีมากกว่าความต้องการ ทำให้ยังไม่มีแนวโน้มที่จะเปิดสถานีบริการใหม่ในช่วงนี้ ดังจะเห็นได้จากในช่วง 7 เดือนแรกของปี 2543 มีจำนวนสถานีบริการน้ำมันเชื้อเพลิงทั่วประเทศยื่นคำขอเลิกกิจการสูงถึง 269 ราย ต่อเนื่องจากช่วงเดียวกันของปี 2542 ที่มีสถานีบริการขอเลิกกิจการทั้งสิ้น 479 ราย
อย่างไรก็ตาม แม้ผู้ประกอบการส่วนใหญ่มีแนวโน้มที่จะเปิดร้านสะดวกซื้อแห่งใหม่ในสถานีบริการน้ำมันเดิมที่มีศักยภาพ โดยหวังที่จะให้ร้านสะดวกซื้อเป็นแรงดึงดูดให้ลูกค้าเข้ามาใช้บริการในสถานีบริการน้ำมัน และเพิ่มผลกำไรทดแทนผลกำไรจากการจำหน่ายน้ำมันที่ลดลง แต่บริษัท ศูนย์วิจัย ไทยพาณิชย์ จำกัด คาดว่า จำนวนร้านสะดวกซื้อโดยรวมที่เปิดในสถานีบริการน้ำมันจะไม่เพิ่มจำนวนขึ้นมากในปี 2543-2544 ด้วยผลพวงจากการปิดตัวของสถานีบริการน้ำมันอีกหลายแห่งทั่วประเทศ ประกอบกับการลงทุนร้านสะดวกซื้อในยุคนี้ จำเป็นต้องมีการศึกษาถึงความต้องการของลูกค้า และความคุ้มค่าในการลงทุนให้ละเอียดรอบคอบเสียก่อน เพราะมิใช่ว่า ร้านสะดวกซื้อที่เปิดในสถานีบริการน้ำมันทุกแห่งจะประสบความสำเร็จ--จบ--
-สส-