นิสิตปริญญาโทครุศาสตร์ จุฬาฯ ประดิษฐ์ชุดอุปกรณ์ "สานสร้างสรรค์" เสริมสร้างแรงบันดาลใจให้คนทุกวัยและทุกกลุ่มได้สนุกกับงานจักสานอย่างง่ายๆไม่ต้องมีพื้นฐาน แถมได้สมาธิและความเพลิดเพลิน
"เครื่องจักสาน" เป็นงานฝีมือประเภทขัด-สานจากวัสดุธรรมชาติที่ทำขึ้นเป็นเครื่องใช้ไม้สอยในชีวิตประจำวัน ทั้งตะกร้า กระบุง เครื่องดักจับสัตว์ ฯลฯ มรดกเชิงช่างฝีมือจากรุ่นปู่ย่าตาทวดยังคงดำรงอยู่จวบจนปัจจุบัน แต่การใช้สอยงานประเภททนี้อาจต่างไป คนยุคนี้นิยมนำเครื่องจักสานมาตกแต่งภายในสถานที่เพื่อสร้างบรรยากาศ "มินิมอล เรียบแต่โก้"
ดังนั้น งานจักสานจึงยังเป็นที่ต้องการ แต่การสร้างสรรค์ผลงานกลับไม่ง่ายเพราะต้องอาศัยทักษะฝีมือและความชำนาญ รวมถึงความอดทนและสมาธิในการจดจำการขึ้น-ขัด-สานเส้นต่างๆ ให้เป็นลวดลายที่สวยงามและหลากหลาย นายสุชาติ อิ่มสำราญ นิสิตระดับปริญญาโท สาขาวิชาศิลปศึกษา คณะ ครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จึงคิดค้นชุดกิจกรรม "สานสร้างสรรค์" อุปกรณ์เรียนรู้การจักสานอย่างง่ายด้วยตัวเลข เพื่อสร้างแรงบันดาลใจให้ผู้เรียนได้สนุกกับงานฝีมือ เสริมสร้างพัฒนาการและสมาธิ อีกทั้งยังเป็นการสานต่อมรดกทางวัฒนธรรมด้วย
"สำหรับเราที่เป็นครูศิลปะในหัวข้องานจักสานพบว่า คนที่ไม่มีพื้นฐานและทำไม่เป็นเลยก็จะรู้สึกว่างานจักสานนั้นยาก เลยไม่ทำต่อแม้ว่าลายสานนั้นจะง่ายมากและเหมาะกับผู้เรียนในขั้นเบื้องต้นแล้วก็ตามผมและอาจารย์ที่ปรึกษาเลยคิดวิธีที่จะช่วยให้ผู้เรียนที่ไม่มีทักษะและพื้นฐานด้านงานจักสานเลยให้สามารถทำงานฝีมือสำเร็จได้ในครั้งแรก เพื่อสร้างความมั่นใจและกำลังใจในการเรียนต่อไป" นายสุชาติ กล่าว
"สานสร้างสรรค์" ด้วยระบบตัวเลข
ชุดกิจกรรม "สานสร้างสรรค์" เป็นชุดต้นแบบการสานด้วยตัวเลข ประกอบด้วยอุปกรณ์สานกระดาษแบบปุ่มกดและกระดาษสานลายแบบมีตัวเลขกำกับซึ่งนายสุชาติกล่าวว่าใช้ระบบตัวเลขเข้ามาช่วยเพื่อทำให้การจักสานเป็นเรื่องง่าย
"ระบบการสานด้วยตัวเลขเป็นความรู้จากโรงงานอุตสาหกรรมที่มีการสานด้วยตัวเลขต่างๆ เราจึงประยุกต์ใช้ตัวเลขมากำกับการยกขึ้น-ยกลงของเส้นยืนเพื่อสอดเส้นนอนให้ออกมาเป็นลวดลายตามแบบมาตรฐาน" นายสุชาติเล่าที่มาและกระบวนการออกแบบ "สานสร้างสรรค์"
ต้นแบบแรกของชุดอุปกรณ์นี้เป็นเครื่องสานกระดาษด้วยการกด แต่เครื่องสานกระดาษใช้เวลาการผลิตอุปกรณ์นานและต้นทุนสูง จึงมีการปรับปรุงให้มีตัวเลขกำกับที่เส้นกระดาษแทนการใช้เครื่องกดเพื่อให้เหมาะสมกับการสอนนักเรียนและใช้งบประมาณในการจัดทำไม่สูง
"ตัวต้นแบบที่ 2 เรานำเอาตัวเลขที่อยู่ในเครื่องมาใส่ลงบนกระดาษเส้นยืนเลย ซึ่งสามารถผลิตซ้ำได้ในเวลาอันรวดเร็ว ประหยัดต้นทุน พกพาสะดวก เราสามารถส่งชุดอุปกรณ์และจัดการเรียนออนไลน์ให้เด็กทำได้จากที่บ้าน รวมไปถึงวัสดุสานก็สามารถกำหนดเองได้ทั้งกระดาษและความหนาของกระดาษ" นายสุชาติ อธิบายและกล่าวเสริมว่าชุดกิจกรรม "สานสร้างสรรค์" ได้รับการจดสิทธิบัตรการออกแบบเป็นที่เรียบร้อยแล้ว
สานสนุก ผ่อนคลายได้สมาธิ
งานจักสาน เมื่อแปลงเป็นอุปกรณ์ส่งเสริมการเรียนรู้"สานสร้างสรรค์"แล้ว มีส่วนช่วยส่งเสริมพัฒนาการและสร้างสมาธิให้ผู้เรียนจึงนับเป็นชุดกิจกรรมที่เหมาะกับคนทุกกลุ่มและทุกช่วงวัย ไม่ว่าจะเป็นวัยเด็ก วัยรุ่น วัยทำงาน วัยชรา และผู้พิการ
"ผู้เรียนต้องมีสมาธิในการจดจ่อและจดจำเส้นสานต่างๆ คำนวณช่วงการยกเส้นสาน รวมไปถึงออกแบบการนำลายที่ทำเสร็จแล้วไปสร้างเป็นผลงานที่สามารถใช้ประโยชน์ได้จริง นอกจากนี้ ชุดกิจกรรมอาจเป็นส่วนหนึ่งของกิจกรรม "ฮิลใจ" ของผู้คนในช่วงกักตัวอยู่ในบ้านเพื่อผ่อนคลายความเครียดจากสถานการณ์โรคระบาดที่เกิดขึ้น และหากใช้กับผู้สูงอายุ อุปกรณ์นี้จะช่วยให้ในการฝึกการใช้กล้ามเนื้อได้เช่นกัน"
นายสุชาติยังกล่าวถึงแผนที่จะพัฒนาชุดอุปกรณ์นี้สำหรับผู้พิการทางสายตา โดยจะพัฒนาเครื่องยกกระดาษที่ตีตัวเลขเป็นอักษรเบรลล์เพื่อให้ผู้พิการทางสายตาสามารถผลิตลายจักสานที่สวยงามได้แม้จะมองไม่เห็น
สุดท้าย นายสุชาติกล่าวถึงโอกาสและแผนการต่อยอดชุดกิจกรรม "สานสร้างสรรค์" ในเชิงพาณิชย์ว่าอาจผลิตออกมาเป็นชุดกระบวนการวิธีสานทั้งกระบวนการ และใช้วัสดุอื่นๆ นอกจาก "กระดาษ" อาทิ "หนัง" หรือ "พลากสติก PVC" ตามความต้องการของลูกค้าที่สนใจหาพื้นผิวเส้นสานแบบใหม่ เพื่อเพิ่มมูลค่าของงานจักสานและชุดการเรียนรู้
ชมคลิปการสาธิตวิธีการใช้อุปกรณ์สานกระดาษแบบปุ่มกด https://www.youtube.com/watch?v=HsDViv-9hwE
สนใจติดต่อชุดกิจกรรม "สานสร้างสรรค์" ติดต่อได้ที่ คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย