กุ้งเป็นสินค้าส่งออกสำคัญของไทย มีมูลค่าส่งออกสูงกว่า 100,000 ล้านบาทในปี 2543 ผลิตภัณฑ์กุ้งส่งออกที่สำคัญของไทยคือกุ้งสดแช่เย็นแช่แข็ง อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันการส่งออกกุ้งแปรรูปมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น เช่น กุ้งกระป๋อง กุ้งแปรรูปพร้อมรับประทาน ตลาดส่งออกผลิตภัณฑ์กุ้งที่สำคัญของไทยในปี 2543 คือ สหรัฐอเมริกา (ร้อยละ 52 ของมูลค่าผลิตภัณฑ์กุ้งที่ไทยส่งออกทั้งหมด) ญี่ปุ่น (ร้อยละ 21) อาเซียน (ร้อยละ 8) และสหภาพยุโรป (ร้อยละ 5) ปัจจุบันแม้ว่ากุ้งจากไทยสามารถครองส่วนแบ่งในตลาดสหรัฐฯได้เป็นอันดับ 1 และมีส่วนแบ่งตลาดเป็นอันดับ 4 ในญี่ปุ่น แต่ผลิตภัณฑ์กุ้งของไทยต้องเผชิญกับการแข่งขันที่ทวีความรุนแรงขึ้นทุกขณะ โดยมีคู่แข่งสำคัญ ได้แก่
- เอกวาดอร์ เป็นประเทศผู้ผลิตกุ้งสำคัญอันดับ 1 ในแถบอเมริกาใต้ ผลผลิตกุ้งส่วนใหญ่เป็นกุ้งขาวพันธุ์ Penaeus Vanamei ซึ่งมีรสชาติดีและมีสีสันน่ารับประทาน อย่างไรก็ตาม การส่งออกกุ้งของเอกวาดอร์ลดลงมากตั้งแต่ปี 2542 เนื่องจากประสบปัญหาโรคไวรัสกุ้งระบาด ตลอดจนได้รับผลกระทบจากปรากฏการณ์ El Nino ประกอบกับผู้ผลิตบางส่วนหันไปผลิตปลานิล (ปลาในตระกูล Tilapia) แทนกุ้ง ทำให้ผลผลิตกุ้งของเอกวาดอร์ลดลงมาก อย่างไรก็ตาม เป็นที่คาดว่าในปี 2544 การผลิตกุ้งของเอกวาดอร์จะเริ่มฟื้นตัวจากปัญหาโรคไวรัสกุ้งระบาดและจะฟื้นตัวได้อย่างเต็มที่ในปี 2545 ทำให้มีแนวโน้มที่เอกวาดอร์จะดึงส่วนแบ่งตลาดกุ้งในสหรัฐฯ ที่เคยสูญเสียไปในช่วง 2 ปีที่ผ่านมากลับคืนไปได้ซึ่งจะกระทบต่อส่วนแบ่งตลาดกุ้งของไทยในสหรัฐฯ
- อินเดีย เป็นประเทศที่มีศักยภาพสูงในการเพาะเลี้ยงกุ้ง เนื่องจากค่าจ้างแรงงานต่ำและรัฐบาลให้การสนับสนุนด้านการเงินและด้านวิชาการแก่ผู้เพาะเลี้ยงกุ้งภาคเอกชน ผลผลิตกุ้งที่อินเดียเพาะเลี้ยงได้มีทั้งกุ้งกุลาดำและกุ้งขาว ในปี 2543 ผลผลิตกุ้งของอินเดียเพิ่มขึ้นประมาณร้อยละ 15 โดยได้รับแรงจูงใจจากราคากุ้งในตลาดโลกที่เพิ่มขึ้นมากในปี 2542 เนื่องจากผลผลิตกุ้งของผู้ผลิตรายใหญ่อย่างเอกวาดอร์ได้รับความเสียหายอย่างหนักเป็นสำคัญ
- อินโดนีเซีย มีความได้เปรียบในการเพาะเลี้ยงกุ้งเนื่องจากมีภูมิประเทศเป็นเกาะ จึงมีชายฝั่งทะเลมากและเหมาะต่อการเลี้ยงกุ้ง รวมทั้งมีค่าจ้างแรงงานราคาถูกทำให้กุ้งที่ผลิตได้มีต้นทุนต่ำ ผลผลิตกุ้งส่วนใหญ่ของอินโดนีเซียเป็นกุ้งกุลาดำ เป็นที่น่าสังเกตว่า แม้สถานการณ์ทางการเมืองและเศรษฐกิจของอินโดนีเซียไม่ค่อยมีเสถียรภาพนักแต่ผลผลิตกุ้งของอินโดนีเซียในปี 2543 อยู่ในระดับใกล้เคียงกับปี 2542 ที่เพิ่มขึ้นถึงเกือบเท่าตัวจากปี 2541 อินโดนีเซียจึงยังคงเป็นคู่แข่งสำคัญของไทยอีกประเทศหนึ่งในการส่งออกกุ้งในปัจจุบัน โดยเฉพาะในตลาดญี่ปุ่นซึ่งอินโดนีเซียสามารถครองส่วนแบ่งตลาดกุ้งได้มากเป็นอันดับหนึ่ง
- เวียดนาม เป็นประเทศที่มีศักยภาพสูงในการเพาะเลี้ยงกุ้ง เนื่องจากมีชายฝั่งทะเลยาวถึง 3,260 กิโลเมตร ผลผลิตกุ้งของเวียดนามส่วนใหญ่เป็นกุ้งกุลาดำเช่นเดียวกับอินโดนีเซีย รัฐบาลเวียดนามได้ตั้งเป้าหมายที่จะพัฒนาพื้นที่ 1.625 ล้านไร่เพื่อการเพาะเลี้ยงกุ้งภายในระยะเวลา 10 ปี (ปี 2543 - 2553) โดยคาดว่าจะผลิตกุ้งได้จำนวน 360,000 ตันต่อปี และมีมูลค่าส่งออก 60,000 ล้านบาทต่อปี ทั้งนี้รัฐบาลเวียดนามได้ให้การส่งเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีด้านการเพาะเลี้ยงกุ้งอย่างจริงจัง เพื่อผลักดันให้เวียดนามก้าวสู่การผลิตกุ้งในเชิงอุตสาหกรรมมากขึ้น
- จีน ในช่วง 10 ปีที่ผ่านมาจีนประสบปัญหาโรคระบาดของกุ้ง ทำให้ผลผลิตกุ้งอยู่ในระดับต่ำ อย่างไรก็ตาม ในปี 2543 การผลิตกุ้งของจีนเริ่มฟื้นตัวขึ้นและมีปริมาณผลผลิตสูงถึงเกือบ 200,000 ตันต่อปี จากเดิมที่ผลิตได้เพียงประมาณ 85,000 ตันต่อปี ผลผลิตกุ้งของจีนมีหลากหลายชนิดทั้งกุ้งกุลาดำ กุ้งขาว และกุ้งคุรูม่าหรือกุ้งญี่ปุ่น โดยผลผลิตกุ้งส่วนใหญ่ของจีนใช้เพื่อบริโภคภายในประเทศ อย่างไรก็ตาม หากจีนมีนโยบายส่งเสริมการเพาะเลี้ยงกุ้งอย่างจริงจังแล้ว จีนจะเป็นคู่แข่งที่ต้องจับตามอง เนื่องจากค่าจ้างแรงงานของจีนยังอยู่ในระดับต่ำทำให้ผลิตกุ้งได้ในต้นทุนที่ต่ำกว่าไทย
นอกจากประเทศคู่แข่งสำคัญดังกล่าวข้างต้นแล้ว ประเทศในแถบตะวันออกกลาง อาทิ อิหร่าน ซาอุดีอาระเบีย บาห์เรน และสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ก็เป็นคู่แข่งรายใหม่ที่น่าจับตามองเช่นกันในการส่งออกกุ้ง เนื่องจากประเทศเหล่านี้เริ่มหันมาทำฟาร์มกุ้งและส่งออกกุ้งไปยังตลาดโลกแล้ว ดังนั้นการแข่งขันในตลาดกุ้งจึงมีแนวโน้มรุนแรงขึ้นทั้งจากคู่แข่งขันรายเดิมที่ต่างเร่งพัฒนาการผลิตและผู้ผลิตรายใหม่ๆ ที่เริ่มหันมาผลิตกุ้งในเชิงอุตสาหกรรมมากขึ้นเป็นลำดับ
--ธนาคารเพื่อการส่งออกและนำเข้าแห่งประเทศไทย สิงหาคม 2544--
-อน-
- เอกวาดอร์ เป็นประเทศผู้ผลิตกุ้งสำคัญอันดับ 1 ในแถบอเมริกาใต้ ผลผลิตกุ้งส่วนใหญ่เป็นกุ้งขาวพันธุ์ Penaeus Vanamei ซึ่งมีรสชาติดีและมีสีสันน่ารับประทาน อย่างไรก็ตาม การส่งออกกุ้งของเอกวาดอร์ลดลงมากตั้งแต่ปี 2542 เนื่องจากประสบปัญหาโรคไวรัสกุ้งระบาด ตลอดจนได้รับผลกระทบจากปรากฏการณ์ El Nino ประกอบกับผู้ผลิตบางส่วนหันไปผลิตปลานิล (ปลาในตระกูล Tilapia) แทนกุ้ง ทำให้ผลผลิตกุ้งของเอกวาดอร์ลดลงมาก อย่างไรก็ตาม เป็นที่คาดว่าในปี 2544 การผลิตกุ้งของเอกวาดอร์จะเริ่มฟื้นตัวจากปัญหาโรคไวรัสกุ้งระบาดและจะฟื้นตัวได้อย่างเต็มที่ในปี 2545 ทำให้มีแนวโน้มที่เอกวาดอร์จะดึงส่วนแบ่งตลาดกุ้งในสหรัฐฯ ที่เคยสูญเสียไปในช่วง 2 ปีที่ผ่านมากลับคืนไปได้ซึ่งจะกระทบต่อส่วนแบ่งตลาดกุ้งของไทยในสหรัฐฯ
- อินเดีย เป็นประเทศที่มีศักยภาพสูงในการเพาะเลี้ยงกุ้ง เนื่องจากค่าจ้างแรงงานต่ำและรัฐบาลให้การสนับสนุนด้านการเงินและด้านวิชาการแก่ผู้เพาะเลี้ยงกุ้งภาคเอกชน ผลผลิตกุ้งที่อินเดียเพาะเลี้ยงได้มีทั้งกุ้งกุลาดำและกุ้งขาว ในปี 2543 ผลผลิตกุ้งของอินเดียเพิ่มขึ้นประมาณร้อยละ 15 โดยได้รับแรงจูงใจจากราคากุ้งในตลาดโลกที่เพิ่มขึ้นมากในปี 2542 เนื่องจากผลผลิตกุ้งของผู้ผลิตรายใหญ่อย่างเอกวาดอร์ได้รับความเสียหายอย่างหนักเป็นสำคัญ
- อินโดนีเซีย มีความได้เปรียบในการเพาะเลี้ยงกุ้งเนื่องจากมีภูมิประเทศเป็นเกาะ จึงมีชายฝั่งทะเลมากและเหมาะต่อการเลี้ยงกุ้ง รวมทั้งมีค่าจ้างแรงงานราคาถูกทำให้กุ้งที่ผลิตได้มีต้นทุนต่ำ ผลผลิตกุ้งส่วนใหญ่ของอินโดนีเซียเป็นกุ้งกุลาดำ เป็นที่น่าสังเกตว่า แม้สถานการณ์ทางการเมืองและเศรษฐกิจของอินโดนีเซียไม่ค่อยมีเสถียรภาพนักแต่ผลผลิตกุ้งของอินโดนีเซียในปี 2543 อยู่ในระดับใกล้เคียงกับปี 2542 ที่เพิ่มขึ้นถึงเกือบเท่าตัวจากปี 2541 อินโดนีเซียจึงยังคงเป็นคู่แข่งสำคัญของไทยอีกประเทศหนึ่งในการส่งออกกุ้งในปัจจุบัน โดยเฉพาะในตลาดญี่ปุ่นซึ่งอินโดนีเซียสามารถครองส่วนแบ่งตลาดกุ้งได้มากเป็นอันดับหนึ่ง
- เวียดนาม เป็นประเทศที่มีศักยภาพสูงในการเพาะเลี้ยงกุ้ง เนื่องจากมีชายฝั่งทะเลยาวถึง 3,260 กิโลเมตร ผลผลิตกุ้งของเวียดนามส่วนใหญ่เป็นกุ้งกุลาดำเช่นเดียวกับอินโดนีเซีย รัฐบาลเวียดนามได้ตั้งเป้าหมายที่จะพัฒนาพื้นที่ 1.625 ล้านไร่เพื่อการเพาะเลี้ยงกุ้งภายในระยะเวลา 10 ปี (ปี 2543 - 2553) โดยคาดว่าจะผลิตกุ้งได้จำนวน 360,000 ตันต่อปี และมีมูลค่าส่งออก 60,000 ล้านบาทต่อปี ทั้งนี้รัฐบาลเวียดนามได้ให้การส่งเสริมและพัฒนาเทคโนโลยีด้านการเพาะเลี้ยงกุ้งอย่างจริงจัง เพื่อผลักดันให้เวียดนามก้าวสู่การผลิตกุ้งในเชิงอุตสาหกรรมมากขึ้น
- จีน ในช่วง 10 ปีที่ผ่านมาจีนประสบปัญหาโรคระบาดของกุ้ง ทำให้ผลผลิตกุ้งอยู่ในระดับต่ำ อย่างไรก็ตาม ในปี 2543 การผลิตกุ้งของจีนเริ่มฟื้นตัวขึ้นและมีปริมาณผลผลิตสูงถึงเกือบ 200,000 ตันต่อปี จากเดิมที่ผลิตได้เพียงประมาณ 85,000 ตันต่อปี ผลผลิตกุ้งของจีนมีหลากหลายชนิดทั้งกุ้งกุลาดำ กุ้งขาว และกุ้งคุรูม่าหรือกุ้งญี่ปุ่น โดยผลผลิตกุ้งส่วนใหญ่ของจีนใช้เพื่อบริโภคภายในประเทศ อย่างไรก็ตาม หากจีนมีนโยบายส่งเสริมการเพาะเลี้ยงกุ้งอย่างจริงจังแล้ว จีนจะเป็นคู่แข่งที่ต้องจับตามอง เนื่องจากค่าจ้างแรงงานของจีนยังอยู่ในระดับต่ำทำให้ผลิตกุ้งได้ในต้นทุนที่ต่ำกว่าไทย
นอกจากประเทศคู่แข่งสำคัญดังกล่าวข้างต้นแล้ว ประเทศในแถบตะวันออกกลาง อาทิ อิหร่าน ซาอุดีอาระเบีย บาห์เรน และสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ก็เป็นคู่แข่งรายใหม่ที่น่าจับตามองเช่นกันในการส่งออกกุ้ง เนื่องจากประเทศเหล่านี้เริ่มหันมาทำฟาร์มกุ้งและส่งออกกุ้งไปยังตลาดโลกแล้ว ดังนั้นการแข่งขันในตลาดกุ้งจึงมีแนวโน้มรุนแรงขึ้นทั้งจากคู่แข่งขันรายเดิมที่ต่างเร่งพัฒนาการผลิตและผู้ผลิตรายใหม่ๆ ที่เริ่มหันมาผลิตกุ้งในเชิงอุตสาหกรรมมากขึ้นเป็นลำดับ
--ธนาคารเพื่อการส่งออกและนำเข้าแห่งประเทศไทย สิงหาคม 2544--
-อน-